OtGONBAYAR Ershuu M.A.
Since
2018, he has been working on a voluntary basis as "Chief Curator and
External Affairs of The National Art Gallery of Mongolia" parallel to his
artistic work.
OtGO is Artist/Painter – Art Historian –Curator – Collector – Autor
OtGO is Artist/Painter – Art Historian –Curator – Collector – Autor
Ж. Эрдэнэцэцэг
Э.Отгонбаяр: Хүлээн зөвшөөрөгдөж чадсан бол үнэ цэн, өндөр босготой байх ёстой
Өнөөдөр сонин 2019-09-20
Э.Отгонбаяр хэмээх зураач залууг мэдэх монгол хүн олон. Үүн лүгээ
адил тэрбээр Европ тивийнхэнд тодорхой хэмжээнд танил болж, хүлээн
зөвшөөрөгдөж яваа авьяастан юм. Берлинд амьдарч, уран бүтээлээ
туурвидаг зураач залуу сүүлийн үед судлаач, урлагийн менежер
мэргэжлээрээ түлхүү ажиллаж байна. Өнгөрсөн жил Монголдоо уран бүтээлээ
дэлгэсэн түүнээс “Ажиглаад байх нь
ээ, сүүлийн үед Европын орнуудад үзэсгэлэнгээ зохион байгуулах нь эрс
багассан байна. Юутай холбоотой вэ. Судалгааны ажлаас болоод зурахаа
хойш тавиад байна уу” гэж асуухад “Би зургуудаа үзүүлье, үзэсгэлэнгээ зохион байгуулъя” гэж нэгэн үе их идэвхтэй явж, уралдаануудад ч оролцдог байлаа. Одоо харин “Таны үзэсгэлэнг бид зохион байгуулъя. Та ийм тийм арга хэмжээнд оролцоно уу, тэр бүтээлийг тань дэлгэж олны хүртээл болгомоор байна” гэж галерей, музейгээс, судлаач, кураторуудаас санал ирдэг болсон. Би ирсэн урилга болгоныг шүүрч авдаггүй. Тухайн арга хэмжээний хамрах хүрээ, чансааг нь харж байж хариу илгээдэг. Хүлээн зөвшөөрөгдөж чадсан бол үнэ цэн, өндөр босготой байх ёстой гэж боддог. Өмнө нь нэг хаалга онгойлгох гэж яддаг байлаа. Одоо бол өөрийн хаалгыг хааж, тэгснээр дараагийн хэд хэдэн үүдийг нээх боломжийг бүрдүүлдэг болсон” гэж хариулав. Энэ бол Монголын зураач Э.Отгонбаяр амьдарч буй нийгэмдээ, цаашлаад Европын орнуудад хэдийн танигдаж, нэр хүндтэй болсны илрэл.
Тэрбээр Европт аль түвшинд хүрснийг нь гэрчлэх нэгэн үйл явдал энэ өдрүүдэд болж байна. Дэлхийн байгаль, уур амьсгалын өөрчлөлт өнөөдөр ямар байгааг хөндсөн, асуудал дэвшүүлсэн бүтээлүүд бүхий үзэсгэлэнг Берлинд зохион байгуулж, түүнд олон улсаас 25 орны шилдэг 42 зураачийг сонгон, оролцуулж буйн нэг нь Э.Отгонбаяр. Кураторынх нь тодотгосноор, дэлхийн уран бүтээлчдийн шигшмэлүүдийн бүтээлийг тэнд дэлгэжээ.
ХБНГУ-ын Байгаль орчны яамны ивээл доор болж буй “Планет арт” үзэсгэлэнг 6000 ам метр талбайд дэлгэсэн талаараа зохион байгуулагчид нь мэдээлжээ. Зураач Отгоо ч энэ талаар онцолж байсан юм. Ер нь олон улсын хэмжээ ний том үзэсгэлэн, яармаг, экспог зохион байгуулах танхимынх нь хэмжээгээр, бүр тодруулбал, орон зайгаар нь үнэлдэг жишиг байдаг аж. Учир нь олон талаас нь, хол, ойроос харж, ерөнхий агуулга, утга, илэрхийллийг нь мэдэрч, ойлгох гэхчлэн өвөрмөц, онцлогтой бүтээлүүд байдаг. Нөгөөтээгүүр зай талбайгаар үзэсгэлэнгийн ач холбогдлыг хэмжих нь бий гэсэн.
Уйгагүй хүн уул нүхэлнэ гэж хэлэх дуртай Отгоо зураач хэдэн жилийн өмнө Берлинд 440 ам метр талбайтай хоёр дахь “Берлин дэх Отгоогийн орон зай” галерейгаа нээсэн нь ч ийм учиртай буй за. Ташрамд өгүүлэхэд, Европын том хотод хувийн галерейгаа байгуулсны дараа тэрбээр “Миний эрхэм зорилго бол Монголын соёл, урлагийг гадаадад таниулан, сурталчлах, нэр хүнд, үнэлгээг нь өсгөх явдал. Нэгэн цагт дэлхийг туурайн төвөргөөнөөр донсолгож, Монгол гэдэг нэрийг ертөнцийн чихнээ мөнхөд хоногшуулж чадсан монголчууд өдгөө оюунаараа, урлагаараа дахин довтлон гарч ирэх болтугай” гэж “Өнөөдөр” сонинд өгсөн ярилцлагадаа дурдаж байсан юм.
Өмнө нь мах бэлтгэлийн үйлдвэр байсан, өдгөө Соёлын төв болсон байгууламжид “Планет арт” болж буйгаараа тун онцлог юм байна. Ийм газарт Э.Отгонбаярын “Анти Арктик панорама” хэмээх, тус бүр нь 1.5х1.5 метр хэмжээтэй, 20 мянга гаруй оцон шувуу дүрсэлсэн, 12 цуврал, дэлгэмэл бүтээлийг таазнаас дүүжлэн агаарт байрлуулан олны хүртээл болгож буй.
Тэрбээр үе үе хошигнох дуртай. Яг хэрэгтэй үед нь “хөөрхөн чимхээд” авна. Энэ удаа ч “Нөгөө хэдэн пингвин минь хүйтэн газарт хэсэг ч болов байг гэж бодоод би “Планет арт”-д оролцохоор зөвшөөрсөн” гэж хошигнов. Тэгээд ч цэнхэр гаргийн уур амьсгал, экологийн талаар дуугарах нь дэлхийн иргэний үүрэг, нэр төрийн хэрэг гэдгийг тэрбээр тодотгосон юм. Германчууд эрүүл, байгальд ээлтэй байхад түлхүү анхаардаг. Улс төрийн амьдралд нь хүртэл Ногоон нам нь, экологийн талаар дуугарч байгаа нь илүү үнэлэгддэг болсон гэдгийг мөн онцлов.
Э.Отгонбаяр дэлхийн уран зураг, урлагийн төвийн нэг Германд хэдийн танигдсаныг гэрчлэх бас нэгэн арга хэмжээ өнөөдөр Констанц хотод болох юм. Тус хотын захиргааны санаачилгаар түүний бие даасан “Хязгааргүй”үзэсгэлэнг эртний нэгэн музейд зохион байгуулж байна. Монгол зураач залуу “Сүүлийн үед цифрээр “оролдоод” байгаа” гэж байсан. Тэр нь хязгааргүй орчлонгийн хаа нэгтээ байгаа хүнийг хэдэн сая тоо буюу цифрээр илэрхийлсэн, дэлгэмэл бүтээл юм. Мөн л цуврал бүтээл бөгөөд холоос ажиглавал яг л сансраас авсан гэрэл зураг шиг тун содон, өвөрмөц эд байна. Э.Отгонбаярын туурвилын онцлог нь миниатюр буюу хамгийн чимхлүүр, тэвчээр шаардсан төрөл юм. Тиймдээ ч эл бүтээлд хэдэн сая тоо, дүрс багтсан. Энэхүү үзэсгэлэнгийн нээлтэд Монгол Улсаас тус улсад суугаа Элчин сайд оролцох талаар Отгоо цахим хуудсаараа мэдээллээ.
“Би Монголдоо зураачийн мэргэжил эзэмшиж, энэ чиглэлээр ажиллаж байгаад Герман руу явсан. Надад Монголынх гэх өвөрмөц өв соёл, туурвих арга барил, эзэмшсэн техник зэрэг давуу тал байгаагаа харуулчихсан. Тиймээс зурахаас илүүтэй урлаг судлалд суралцаж, боловсорч, эл чиглэлээр ажиллах нь миний зорилго. Германд ажиллаж, амьдарсан 15 жилийн хугацаанд судалгаа талыг түлхүү анхаарч ирлээ. Судлал, судалгаа бол зөвхөн түүх биш. Түүнд тулгуурласан шинжлэх ухааны ажил юм. Энэ утгаараа би 2010 онд урлаг судлалаар мастерын зэрэг хамгаалсан” гэх энэ хүн XIII зууны Монголын түүхтэй холбоотой маш том судалгааныхаа ард гарчихаад, өдгөө түүнийхээ хүрээг улам өргөжүүлж, ном бүтээл болгохоор ажиллаж байна. Энэ тухай болон Баруунд монгол ахуй соёлыг таниулах, “гайхуулах”, сурталчлах ажлынх нь талаар түүнтэй ярилцаж, олон сайхан мэдээлэл сонслоо.
Тэрбээр докторын зэрэг хамгаалахаар бэлтгэж байгаа гэнэ. Үүнийхээ хүрээнд Германы хамгийн эртний дөрвөн их сургуулийн нэг, Берлин дэх Гумбольдтын нэрэмжит сургуулийн оюутнуудад лекц уншиж, Азийн өвөрмөц уламжлалтай эх орныхоо ахуй, аж байдал, Монголын эзэнт гүрэн дэлхийн соёл, урлагийн ертөнцөд хэрхэн нөлөөлснийг таниулж, тэр хэрээр судалгаагаа лавшруулж байгаа аж. Яг энэ чиглэлээр Германы олон байгууллага түүнийг урьж, лекц уншуулахын зэрэгцээ харилцан яриа өрнүүлдэг нь түүхийнхээ сурталчилгааг хийх бас нэгэн боломж гэж тэрбээр олзуурхан өгүүлэв.
“Чингис хааны байлдан дагууллын үр дагавар, нөлөөлөл энэ цаг үед байна уу, тэр үеэс чухам юу үлдэв гэдгийг судлахад бахархмаар баримт олон байна. Урлаг, соёл амьдралын амин сүнс гэдэг. Тэгвэл дэлхийнхний сүнсэнд хэдэн зууны турш Монголын эзэнт гүрнүүдийн нөлөө асар их байсан. Харамсалтай нь, монголчууд маань өөрсдөө энэ талаар дуугарах гүй, дуу хоолойгоо хүргэхгүй болохоор Монголтой холбоотой бадарсан гэрлүүдийг тухайн улс уламжлалт өв, соёлоо болгоод өвлүүлчихсэн. Жишээ нь, манай их хаадын үед олон улс, үндэстний шашныг хүлээн зөвшөөрч, тэгш эрхтэй оршин тогтнуулж байсан. Байлдан дагуулсан улсуудад нь тухайн үед сүм, барилга байгууламж босгохдоо монгол хаан болон түшмэдийн зөршөөрлийг авахын тулд санаа, бодлыг нь сонсож тусгадаг байж. Энэ юу гэсэн үг вэ гэхээр, монгол хүний таалалд нийцүүлэхийн тулд жижиг, том гэлтгүй монгол гэх “үнэр” шингээхээс аргагүй. Өнөө цагийн жишээгээр хэлэхэд, архитектор захиалагчийнхаа хүсэл, санаагаар л барилга барина. Хэдийгээр өөрөө зураг, загварыг гаргаж байгаа ч уг санаа, агуулга нь захиалагчийнх юм. Тэгэхээр угтаа бол зохиогч нь захиалагч болж таарна даа. Үүнтэй адил манай хаадын үед олон улсад баригдсан сүм, хийд зэрэг цөөнгүй барилга байгууламжид монгол ухаан их, багаар шингэж, Монголынх гэх элемент шигтгэсэн байдаг. Гэтэл эл нөлөөллийг цаад улсууд нь мэдэрдэг үү, хүлээн зөвшөөрдөг үү гэдэг асуулт их чухал. Түүхээ яриад, сурталчилж, ухуулаад явахаар хүмүүс “Нээрэн тийм юм байна” гэдэг. Гэхдээ аливаа зүйлийг таамгаар бус, баримт, нотолгоогоор баталгаажуулан гаргах ёстой. Үүний тулд би ажиллаж, докторын зэрэг хамгаалахаар судалж явна” гэж өгүүлсэн Э.Отгонбаяр “Миний лекцийг сонсохоосоо өмнө европ хүмүүс тухайн сэдвийн хүрээнд их, бага хэмжээгээр уншиж, судалчихаад ирдэг. Энэ бол их том соёл. Мэдээлэл хүртэх, мэдлэг хураах, харилцагчаа хүндлэх соёлд барууныхан тун ул суурьтай ханддаг” хэмээн тодотголоо.
“Би зурдаггүй. Сэтгэлд минь нэг зүйл үргэлж буцалж, зурахад хүргэдэг” гэх Э.Отгонбаяр төлөвлөсөн ажил болгоноо мөрөөдөл гэдэг. Тэрбээр мөрөөдлийнхөө төлөө, их хаад шигээ дэлхийд гарч ирэх монгол ялгарлын төлөө өөрийн зүгээс түүчээлэн буй залуу. Тэгж дэлхийд дахин цойлон гарахын тулд монголчууд соёлын бодлогоо эдийн засаг, улс төрийнхөөс дутахгүй авч явах ёстойг тэрбээр өгүүллээ. Эдийн засгаар хэн нэгнээс хамаарах үе байж болох ч өв соёлоо хамгаалж, дархлаажуулж чадсан байхад хэзээ ч бусдын эрхшээлд орохгүй гэж тэрбээр хэлсэн. “Даяаршил гэдгийг бид дэлхийн хаа сайгүй байгаа “МакДоналдс”-аар төсөөлж болохгүй. Тэр зүйл манайд байхгүй гэж бид бахархалтай хэлж, цээжээ дэлдвэл сайхан. Эс бөгөөс бид олон зүйлээ мартахад хүрнэ. Өнөөдөр үнэндээ сүүтэй цайнаас татгалзаж, кофег илүүд үзэх болсон. Энэ бол өв соёл чимээгүй үгүй болдог ганц жишээ” гэж том гүрнүүдийн “хоморголох” бодлогыг бас шүүмжлээд авав.
Өнөөдөр Монголын уран бүтээлчдийн ялангуяа ахмадуудынхаа оюун, сэтгэлийн үр хүүхэд болсон зураг, бүтээлийг бэл бэнчинтэй, цуглуулагч монгол хүмүүс бараг л талхны мөнгөөр худалдаж авч байгаа нь харамсалтай. Энэ бол доромжлол, гутамшиг. Эдийн засаг ийм хүнд байгаа үед уран бүтээлчдээ харин ч дэмжих ёстой. Еврейчүүд энэ тал дээр үнэхээр ухаалаг, нэгдмэл байж чаддаг. Тэдний цусанд үндэстний бахархал гэдэг зүйл бат шингэсэн. Бид тэгж эвлэрэн нэгдэж, нэгнийгээ дэмжиж, түүнийгээ үндэсний бахархлаа болгох ёстой гэж Э.Отгонбаяр ярилаа.
Ж.Чинбат
Абстракт, ахуй хоёр нэгдсэн нь
ОТГО-гийн ЗУРАГ буюу түүний дэлхийгээр аялсан бүтээлүүдийн тухай
ОТГО-гийн ЗУРАГ буюу түүний дэлхийгээр аялсан бүтээлүүдийн тухай
Зураач Эршүүгийн Отгонбаяр удахгүй "OTGO Retrospective works from 1998 to 2018" үзэсгэлэн гаргах гэж байна. Хэрэв ретроспектив буюу латин хэлний "эргэн харах" гэх утгатай үгээр нэрлэсэн үзэсгэлэн гарах гэж байвал энэ нь маш чухал, онцгой үйл явдал гэдгийг илэрхийлдэг билээ. Саяхан гэхэд 2016 онд Йоко Оно, 2015 онд Хельмют Ньютоны ретроспектив үзэсгэлэнгүүд гарч шүтэн бишрэгчидээ дахин нэг шуугиулаад авсан.
Хельмют Ньютон гэхэд дахиж шинэ уран бүтээл гаргахгүй, тэнгэрийн орондоо аль эрт харьсан уран бүтээлч хэр нь гэрэл зурагт дурлагсдыг өөрийн эрхгүй ховсодсоор байдаг. Тэгвэл уран бүтээлчид амьд сэрүүн байхдаа ретроспектив үзэсгэлэн гаргах нь урлагт шинэ зүйл ирэхийн дохио гэж хэлж болно. Өнгөрсөн хугацаанд бүтээсэн бүхнээ том зургаар нь дэлгэж үзүүлнэ гэдэг бол өөр цоо шинэ том зүйл ирж байгаа хэрэг ч юм билүү. Зураач Э.Отгонбаярт ч бас ийм төлөвлөгөө байж мэднэ. Учир нь тэрбээр саяхан "Миний шинэ үе ирж байгаа" гэж өгүүлсэн ярилцлага өгсөн төдийгүй өнгөрсөн жил "Шинэ амьдрал" нэртэй бүтээл толилуулсан байгаа. Тэгэхээр түүний өмнөх 20 жилд зурсан бүтээлүүдийг эргэн нэг харцгааж, Э.Отгонбаяр цаашид юу хийх гэж байгааг таамаглацгаая.
Та бүхний мэдэж байгаачлан Э.Отгонбаяр нь монгол зургийн бичил дүрсээр зурах аргаар калейдоскоп мэт эрээлжилсэн олон өнгөтэй бүтээл туурвидаг зураач, удаан хугацаагаар ХБНГУ-д суурьшин уран бүтээлээ туурвиж, европын орнуудад олон арван үзэсгэлэн зохион байгуулж, өөрийн гэсэн галерей байгуулсан идэвхтэй уран бүтээлч. Зургууд нь үзэгчдэд хөдөлгөөнтэй, чиглэл урсгалтай юм шиг харагдахын сацуу стерео зураг шиг, дотроос нь ямар нэг гурав хэмжээст дүрслэл гарах гэж буй мэт мэдрэмж төрүүлдэг онцлогтой. ОТГО зурахаас гадна урлаг судлаач, урлагийн менежерээр суралцаж, үзэсгэлэн зохион байгуулах чиглэлээр судалгаа хийсэн нэгэн билээ.
Түүний тухай монгол, гадаадын хэвлэлүүд хоёр янзаар бичдэг. Монголд ОТГО-г ихэвчлэн « Морин төвөргөөнөөр европын сонирхлыг татаж буй чадварлаг уран бүтээлч » гэж тодорхойлж, амжилт ба ажил хэргийг нь илүү өгүүлдэг бол барууны хэвлэлүүд ба галерейнууд түүний зурсан зураг, дүрсэлсэн илэрхийллийг нь задлан бичдэг. Жишээ нь Барутын Гласхүйттэ музей бичихдээ, "Зөвхөн бүтээлийн хэмжээ нь гэхэд л сэтгэл хөдөлгөм сүрдэм том. Энэхүү уран зураг нь зургаан метр хагасын урттай, хоёр метр гаруй өндөртэй. Ажиглах алхам бүрт пиксель мэт бяцхан дүрсүүд амилан хөдлөн тодорно" гэх зэргээр нарийвчлан өгүүлж байх жишээтэй.
"Урлаг гэдэг бусдаас онцгой байвал бишрэгддэг. Чи бусдаас өөр байж чадахгүй бол уран бүтээлч болоод ч хэрэггүй"
Үнэхээр ч Э.Отгонбаяр хоёр талаасаа сонирхолтой уран бүтээлч. Барууныханд, дорнын Буддист арга барил буюу шүтээн урлалаар абстракт зураг зурсан нь, түүн дотроо маш этгээд сонин дүрслэл бүхий мянга мянган хүн, амьтнаар баялаг өрнүүн түүх өгүүлдэг нь сонирхолтой санагддаг биз. Тэд ой ухаанаа нэгжиж үзээд ч өмнө нь ОТГО-гийн зурагтай адил зүйл харж байгаагүй болохоор илүү өөр сэтгэгдэл төрүүлдэг болов уу. ОТГО-гийн энэ чанар нь Берлин ба германы бусад хотуудад буй мянга мянган олон үндэстний уран бүтээлчид дотор цөөн тохиолдох нүүдэлч, монгол хүн гэдгийн ялгарал юм. "Урлаг гэдэг бусдаас онцгой байвал бишрэгддэг. Чи бусдаас өөр байж чадахгүй бол уран бүтээлч болоод ч хэрэггүй" гэх ОТГО-гийн үзэл бодлыг хангалттай дэмжих туршлага, ур чадварыг монголын урлагийн өв түүнд харамгүй өгчээ.
Тэрбээр 1998 онд ДУДС төгссөн цагаас хойш эхний зургаан жилд шүтээн зураг урлалын чиглэлээр ажиллаж, бурханы хийгээд амьдралын сайн, муугийн тухай маш их зуржээ. Энэ нь ч түүний уран бүтээлд тусгалаа олсон байгаа. "Түүний зураг танд ямар сэтгэгдэл төрүүлж байна вэ" гэж үзэгчдээс асуухад тэд, "Сонирхолтой хэрнээ бас аймар", "Цэцэгс ба моднууд дүрслэгдсэн байгаа хэр нь ээ яагаад нэг л бараан дүрслэлтэй байгаа юм бол" гэх зэрэг хоёрдмол утгатай хариулт хэлэх нь бий.
Үнэхээр ч түүний зургийг эгдүүтэй, хөөрхөн болохоор нь дэлхийн үзэгчид сонирхоогүй бөгөөд хүн төрөлхтний мөнхөд хайж явдаг амьдралын туйлын утга учир, мөн чанарыг ичгүүргүй үнэнээр нь дэлгэсэнд л илүү саатаж сонирхдог болов уу гэмээр.
"ХҮН" зурагт энэ санаа илүү тод харагддаг. Өнөөдөр дэлхийг бүрхсэн долоон тэрбум хүнийг шувуу нисэх өндрөөс харах юм бол бүгд л нүцгэн ирж, нүцгэн буцдаг ба бие, биенээсээ нэг их ялгарах зүйлгүй бодьгалиуд билээ. Хэдийгээр биднийг ухамсар, соёл, урлаг адгуусан амьтнаас ялгадаг гэж бид өөрсдөө тодорхойлох авч, үнэндээ байгалийн амьд зүйлс биднээс бүх талаараа өөр болох нь энэхүү зураг дээр харагдана. Тухайлбал "ХҮН" бүтээлийн нэгээхэн хэсгийг "Чонын сүүлчийн улиан", "Арслангийн зүүд" гэх мэтээр нэрлэсэн байгаа нь өргөн хүрээний ёс суртахууны асуултыг хүмүүст гарган тавьсэн хэрэг юм. Зурагт өгүүлэгдсэн чонын тухай гэхэд германчууд харамсан дурсахад, монголчууд хайрлан, хамгаалах тухай бодож байж болно. Энэ нь түүний зурганд буй өөр нэг энэрэнгүй чанар нь гэлтэй. Энэ зургийг барууныхан "Хүн дүрст хивс" гэж нэрлэсэн удаатай.
Монгол зургийн уран бүтээлчид бүтээлээ туурвихдаа ихэвчлэн бясалгалын түвшинд очиж зурахыг эрмэлздэг билээ. Э.Отгонбаяр ч мөн энэ талаар ярихдаа, "Бурханы зургийг гараараа бус бясалгаж буй мэт сэтгэл оюунаараа бүтээдэг. Энэ үед яг л бясалгал хийж байгаа мэт шинэ эрч хүч ирдэг. Зураач бурхадын дүрийг бүтээхдээ хамгийн сүүлд мэлмийг нь тодруулснаар бурхад амилдаг" гэсэн юм. Үнэхээр ч тэрбээр энэ хэлсэн ёсоороо "ХҮН" бүтээлийнхээ хамгийн сүүлчийн зурлагийг үзэсгэлэнгийн нээлтэн дээр үзэгчдийн өмнө, морин хуурын татлагатай хамт зурж гүйцээсэн байдаг. Ингэснээр бүтээл амилах ба үзэгч хүлээн авах сэтгэгдэл хоёрыг нэг дор төрүүлж чаджээ.
Үүнийг мөн л түүний уран бүтээлч ба үзэсгэлэн зохион байгуулагч гэсэн хоёрдмол шинж чанартай нь холбон тайлбарлаж болмоор санагдана. Зарим уран бүтээлчид ямар нэг асуудлын тухай, хүссэн зургаа зураад хүссэн зүйлдээ хүрэх боломжгүй тогтолцооны тухай гомдоллон өгүүлдэг бол харин Э.Отгонбаяр энэ талаар бусдаас өөр нэгэн. Тэр зөвхөн зураач байгаад зогсохгүй урлагийн менежер байхыг эрмэлзэж, өөрийнхөө уран бүтээлийн талаар хүмүүст маш тодорхой ойлголт өгөх алхмууд хийдэг байна. Түүгээр ч зогсохгүй 2010 онд Германд байгуулсан "ЗУРАГ" галерейдаа маш олон урлагийн арга хэмжээ зохион байгуулж, олон ажил зэрэг амжуулах гэсээр залуу насаа маш завгүй өнгөрөөж яваа гэлтэй. Энэхүү түүний өөртөө итгэлтэй, "Би дэлхийн дэвжээ сонирхож байна" гэж зорилгоо тодорхойлоод түүндээ хүрэх гэж шаргуу ажилласан нь өнөөдөр түүнийг өөртөө төдийгүй эргэн тойрондоо үнэ цэнэтэй уран бүтээлч болгожээ. Магадгүй Э.Отгонбаярын "Туурайн төвөргөөн" цувал бүтээлүүд түүний энэ л зан чанарыг агуулсан байж болох юм.
Өндөр босоо ханыг дүүргэж байрласан том зурган дээр мянга мянган морьд давхилдана. Эдгээр хоорондоо ялгарах зүйлгүй ав адил морьнууд ямар утга учиртай юм бэ гэж хэн нэгэн асуумаар. Тэд бүгдээрээ нэгэн зүгт хандаад, хуйлран давхилдаж буй нь анхны сэтгэгдлийг төрүүлнэ. Цааш нь лавшруулаад бодвол өөрийн зорьсондоо хүрэх гэсэн хүний мянга мянган бодолтой тэр морьд адилхан ч байж болмоор. Тэгвэл хүн өөрийгөө яг ийм омголон, бас залуу морьд шиг өөдрөг үзэл бодол, бүтээлч хандлагаар цэнэглэвэл тэр олон адуун сүргийн төвөргөөн адил санаа зориг нь зорьсон газарт нь хүргэж чадах нь гарцаагүй. Э.Отгонбаярын бүтээлүүдийн бас нэг чухал хэсэг бол "Диваажингийн зургууд" гэх бүтээлүүд юм. Хар өнгийн цулгуй талбар дээр хүн ба цэцэгс өнгө өнгөөр алаглан дүрслэгдсэн энэхүү зургууд нь уламжлалт монгол зургийн хоёр хэмжээст дэлгэмэл зохиомжтой. Олон жижиг дүрслэл нь алсаас харагдахад мөнөөх л абстракт дүр төрхийг үзүүлэх авч томруулаад нарийвчлан үзвэл дүрс бүхэнд өөр өөрийн ахуй байна. Эмэгтэй хүний нүцгэн байдлыг зуун өөр янзаар дүрсэлсэн болохоор энэ зурганд бас зуун өөр янзын тайлбар, ойлгомж байх бололцоотой.
Хүн бүхэн эдгээр диваажингуудад өөр өөрийнхөө ааш зангаараа, дур тачаалаараа оршин буй нь эргээгээд үзэгчийг та ч гэсэн өөрийнхөөрөө диваажинд амьдарч байгаа энэ хүнээс ялгаагүй азтай нэгэн шүү гэдгийг бас сануулах шиг. Тэгэхдээ дээр хэлсэнчлэн "ОТГО" зөвхөн жаргалтай, сайн сайхан зүйлсээр нүдээ дүүргэхийг хүсдэггүй зураач. Тухайлбал 2016 онд бүтээсэн "Антарктидын дэлгэмэл хөрөг" бүтээлд үй олон оцон шувуу тэр зуржээ. ОТГО-гийн минитаур арга барил мөхөж устсан оцон шувуудыг дүрслэхэд гайхалтай зохицсон. Түүний нарийн зурлагат бийр амьтдын зовлон шаналалыг, сүйрэл мөхлийг хамгаалахын төлөө бэхийг дусал, дуслаар нь хэмнэж зурсан мэт маш нягт нямбай буужээ. Түүний энэхүү зураг нь Молдав улсын Үндэсний Урлагийн Музейд олон нийтийн хүртээл болоход нь эхний долоо хоногт 20.000 хүн ирж үзсэн нь зураачийн санаа зориг дэлхийн сонирт хүрч чадсаны нэгэн илрэл гэлтэй. Тэрбээр мөн Молдавын Кишиневийн Бьенналиас гран-при шагнал хүртэж амжилтаа бататгасан удаатай.
ОТГО-гийн зургууддаа амьтдыг байгалийн бодгаль байдлаар нь шууд дүрслэхээс гадна хүншүүлэлт хийдэг. Уран бүтээлч хүнд эргэн тойрныхоо тухай, хүмүүсийн тухай маш өвөрмөц, сонин содон тодорхойлолт, дүгнэлт, дүрслэлүүд байдаг юм. Тэгвэл ОТГО-гийн бүтээлүүдэд нийт хэдэн зуун мянган хүн зурагдсан билээ. Магадгүй ОТГО зургандаа таныг, таны сайн танил хүнийг, үзэн яддаг, хайрладаг хүмүүсийг ч багтаачихсан байж магадгүй. Ингэхдээ улаан, ногоон, шар, цэнхэр гэх мэт өнгөөр нь тэр ангилсан байж болзошгүй. Эс бол хүсэл шуналдаа автагч нэгнийг нь могой дүрсэлж, амьдралын хар цагааныг хослуулан амьдардаг хүмүүсийг тахь унасан толгойгүй хүнээр ч төлүүлүүлсэн байж болно.
Тэгэхдээ тэрээр юуг ч туйлын сайн ба муу гэсэнгүй. Б.Отгонбаяр "ABU DHABI ART 2017" үзэсгэлэнд толилуулсан "Зураг" нэртэй бүтээлд гэхэд хүн, тахь, морьд бүгд зэрэгцэн оршино. Нийт 10 тусдаа зургаас бүрдэх энэ бүтээл нь яг л солирын бороо шаагиж байгаа огторгуйн уудам шиг хязгааргүй орон зайг дүрслэн харуулах шиг болно. Яг л хийсвэрлэл хийгээд зөн билгээр төрөх сэрэл мэдрэмж шиг хязгааргүй нууцлаг зүйл шиг санагдуулна. Хаос буюу эмх цэгцгүй, адил төсгүй чанар өнөөдөр дэлхийн хаа сайгүй газар авч, яалт ч үгүй шинэ амьдралын үндсэн шинж чанар болоод байна. Тэр байдал ОТГО-гийн "Зураг"-наас харагдана.
Яг л тийм уран бүтээлийн шилжилтийг ОТГО сүүлийн үеийн уран бүтээлүүддээ тусгасан бололтой. Харин энэ бүхний эцсийн гаргалгаа, дүн шинжилгээг үзэгч та өөрөө түүний одоо гаргах гэж буй « OTGO retrospective » үзэсгэлэнгээс мэдэх боломжтой. Тэрбээр 1996 онд анхны үзэсгэлэнгээ гаргаж, 2001 оноос хойш эх орондоо төдийгүй Герман, Голланд, Швед, Швейцарь, Франц, Япон, Чех, Энэтхэг зэрэг улсуудад үзэсгэлэн зохион байгуулсан цагаас хойш хуримтлуулсан бүх эрч хүч, ур чадвар одоо толилуулах гэж буй 20 зурганд нэвт шингэсэн буй биз ээ. Зүгээр ч нэг уран бүтээлчийн туурвих сэтгэлээс гадна бас Сингапур, Арабын Нэгдсэн Эмирт Улс, Голланд, Герман зэрэг орон орны ерөнхийлөгчөөс эхлээд энгийн нэгэн урлаг сонирхогхогч хүртэл төрөл бүрийн хүмүүсийн шохоорхлыг татаж, оюуныг цэнгүүлсэн бүтээлүүд байх болно.
Ж.Чинбат
Улаанбаатар 2018
Мэдээ.МН
2018 оны 9 сарын 14
2018 оны 9 сарын 14
Уран зургаараа Европчуудыг гайхшруулж буй зураач Э.Отгонбаяртай ярилцлаа
-ДҮРСЛЭХ УРЛАГИЙН САЛБАРТ 40 НАС ХҮРЭЭГҮЙ ХҮНИЙГ ОНГИРООДОГГҮЙ-
Сэтгүүлч М.АМАРЖАРГАЛ:
Герман улсад амьдарч уран бүтээлээ туурвиж буй Эршүүгийн ОТГОНБАЯРТАЙ эх орондоо ирээд удаагүй байхад нь ярилцлаа. Түүнтэй ярилцлага хийх цагаа товлочихоод бүтэн өдрийн турш хэвлэлд өгсөн ярилцлагыг нь уншиж, уран зургуудыг нь үзэж уран бүтээлтэй холбоотой хэдэн асуулт бэлдэв. Гэтэл Э.Отгонбаяр зураачтай уулзаж ярилцлагаа эхлүүлэхээс өмнө өнөөгийн нийгмийн талаар ямар үзэл бодолтой байдгийг нь асууж хэсэг хугацаанд ярилцав. Ингээд төлөвлөсөн асуултынхаа дагуу ярилцлагаа үргэлжлүүлэлгүй зүгээр л түүний дотоод ертөнцөөр аялахыг хүссэн юм.
Тэрээр Берлин хот дахь Германы Урлагийн Их Сургуульд урлаг судлаач, урлагийн менежер мэргэжлээр суралцаж 2010 онд урлагийн мастерын зэрэгтэй төгссөн. 2010 онд Берлин хотод Отгонбаярын үүсгэн байгуулсан “ЗУРАГ” галерей нь Монголын урлагийн түүхэнд хилийн чанадад монгол хүний нээсэн анхны галерей юм. 1996 онд анхны үзэсгэлэнгээ гаргаж, 2001 оноос хойш эх орондоо төдийгүй Герман, Голланд, Швед, Швейцарь, Франц, Япон, Чех, Энэтхэг зэрэг улсуудад үзэсгэлэн зохион байгуулсан.
-Та Монголд хэзээ ирэв. Сүүлийн үеийн уран бүтээлийн сонин сайхнаас яриагаа эхэлье гэж бодож байна?
-Энэ сарын 22-нд Берлин хотод үзэсгэлэнгээ гаргана. Бүх ажлаа зохицуулж дуусчихаад долоо хоногийн чөлөө гарахаар нь нутагтаа хүрээд ирлээ. Эх орондоо ирээд гурав хонох гэж байна. Хувийнхаа хэдэн ажлыг амжуулахаар ирсэн. Жилдээ нэг удаа эх орондоо ирж бүтэн жилийнхээ энергийг авдаг. Би Монголд ирэхээрээ Гандангаар ордоггүй л дээ. Нутгийнхаа салхиар амьсгалж, хийморио сэргээчихдэг юм.
-Та Герман улсад ажиллаж амьдраад 13 жил болж байна. Энэ хугацаанд эх орон маань хөгжиж үү. Урлагийн хүн учраас хөгжил, цэцэглэлт гэдгийг бусад хүмүүсээс арай өөр өнцгөөр хардаг болов уу?
-Монгол Улс хурдацтай хөгжиж байна. 2005 онд эх орноосоо явсан. Үүнээс хойш 20 гаруй удаа эх орондоо ирсэн ч гэсэн тухайн үеийнхээ төсөөллөөрөө л эх орноо хардаг. Энэ 13 жилийн хугацаанд маш олон өөрчлөлт гарч байна. Би үүнийг хөгжил гэж хэлэхгүй. Хүмүүс мөнгөнд их өөрөөр ханддаг болж, хүмүүсийн хүн чанарт эрчтэй өөрчлөлтүүд ажиглагдаж байна. Монгол Улсын газрын хэвлийд байгаа үнэт эрдэнэс, нүүрс баялаг биш шүү дээ. Байгалийн баялгийг ухаж авахад ухаан зардаггүй, техник хэрэгсэл байхад л болно. Хүнийг маш залхуу, шуналтай болгодог. Гэтэл бид чинь оюунлаг ард түмэн. Жишээлбэл, Герман улсад нүүрс л байдаг бусад байгалийн баялаг байхгүй. Тэгэхээр 80 гаруй сая хүн толгойндоо найдаж амьдрахаас өөр аргагүй, илбийн юм шиг гэнэт баяжина гэсэн ойлголт байдаггүй. Миний бодлоор хөгжил гэдэг хувь хүн өөрөөсөө эхлэхийг хэлдэг юм болов уу. Өндөр байшин барилгууд нийслэл хотод их баригдсанаар Монгол Улс хөгжиж байна гэж ойлгож болохгүй. Тэр тусмаа манайх шиг ингэж замбараагүй барилга баригдаж буй газар. Өндөр шилэн барилгууд дэлхийн аль ч оронд байдаг энгийн л нэг зүйл. Зүгээр л хоосон орон зай. Манай улс хөгжихийн тулд системтэй өөрчлөлт оруулах хэрэгтэй. Зургаан настай хүүхдүүдийг сургуульд анх ороход нь л нийгмийн гарал үүсэл буюу эцэг, эхийнх нь түрийвчнийх нь хэмжээгээр хуваачихаж байна. 10 гаруйхан жилийн өмнө ийм юм байгаагүй. Эхлээд хүүхдийг монгол хүн болгож төлөвшүүлэх ёстой, дараа нь өндөр төлбөртэй сургуулиудад өгч болно. Чинээлэг амьдралтай айлын хүүхдүүд амжиргааны түвшин тааруухан хүүхдүүдийнхээ зовлонг ойлгохгүй, мэдэхгүй өснө. Миний үед бүх давхаргын айлын хүүхдүүд нэг сургуульд, нэг ангид суралцдаг байсан. Одоогийн нийгэм дахь хүмүүсийн харилцаа 10 жилийн дараа маш муухай болно. Хэн нэгнээ дээрээс харж, нийгэмшиж чадахгүй. Монголчууд өөрсдийгөө оюуны потенциалтай гэж ярьдаг. Энэ чинь худлаа биш. Хамгийн чухал нь зөв л чиглүүлэх л хэрэгтэй.
-ӨӨРТӨӨ ИТГЭХ ИТГЭЛГҮЙ БОЛ УРАН БҮТЭЭЛЧ БОЛООД Ч ХЭРЭГГҮЙ-
-Монгол хүн оюуны өндөр потенциалтай гэдэг нь танд хэрхэн ажиглагддаг вэ. Та Европын олон оронд уран бүтээлийн үзэсгэлэнгээ гарсан учраас монголчуудтайгаа уулздаг байлгүй?
-Берлин хотод таван тивийн хүмүүс амьдардаг. Би урлагийн хүн учраас энд амьдардаг гадаад хүмүүстэй их харьцдаг. Тэгэхэд дундад улсын иргэд, Солонгос, Вьетнамчууд маш их зүтгэж, зүтгэж байж толгойдоо жаахан юм хийдэг. Уг нь их ажилсаг хүмүүс шүү дээ. Би л гэхэд хэлний авьяастай хүн биш. Германд хоёр жил амьдраад л хамгийн хүнд шалгалтыг өгөөд тэнцэж байсан. Энэ шалгалтад тэнцвэл гадаадын их, дээд сургуульд суралцах эрхээ авдаг. Бидэнтэй хамт ирсэн гадаадууд бүх хичээлдээ сууна. Гэтэл би хичээлдээ суугаагүй хэлнийхээ бэлтгэлийн төлбөрийг төлөхийн тулд ажил хийдэг байсан. Бид шалгалтаа өгөөд тэнцээд гараад ирэхэд нөгөө хэд чинь унаад нутаг руугаа буцдаг. Эсвэл өчнөөн удаа унаад л, унаад л байдаг. Уг нь энэ хүмүүс чинь тухайн улсдаа их дээд сургууль төгсчихсөн урдаа тавьсан бодлого зорилготой янз бүрийн мэргэжилтэй хүмүүс. Монголоос 40, 50 настай өндөр мэргэжилтэн Герман хэл мэдэхгүй Берлин хотод ажилд ордог. Зургаан сарын дараа герман хүн шиг ярьж чаддаг. Монголчууд дасан зохицох чадвар сайтай. Тэр тусмаа монгол үндэстний хэл, оюуны потенциал өндөр гэдэг нь харагддаг. Европийн холбооны улсуудад үзэсгэлэнгээ гаргаад явж байхад IT-ийн салбарт өндөр зэрэглэлийн ажил хийдэг их олон хүн байна. Сард авдаг цалинг нь зах зээлийн ханшид хөрвүүлээд бодоход 20-30 мянган еврогийн цалин авч байна. Энүүгээр юуг хэлэх гээд байна вэ гэвэл “Монгол” гэсэн цөөхөн үндэстэн дэлхийн өнцөг булан бүрт тархан суурьшихдаа очсон газартаа, нийгэмдээ байр сууриа ямар сайн эзлээ вэ гэж боддог. Германд гуйлга гуйдаг гадаадын маш олон хүн байдаг. Гэтэл гуйлга гуйж яваа монгол хүн байдаггүй. Монголчууд цоглог ш дээ. Энд тэнд цэвэрлэгээний ажил хийдэг ч гэсэн мисс шиг биеэ авч явдаг. Харин азийн өөр орноос ирсэн цэвэрлэгээний ажил хийдэг хүмүүс цэвэрлэгч шиг харагддаг. Хүнтэй юм ярьж чадахгүй харц нь дальдчаад байдаг. Монголчууд чинь зовхи нь өөдөө ард түмэн шүү дээ. Монголчуудыг жаахан хөгжүүлээд өгөхөд л амжилтад маш хурдан хүрдэг.
-Та эх орноосоо гарснаасаа хойш өөрийгөө яаж хөгжүүлэв. Хэрэв энэ хугацаанд эх орондоо байсан бол өнөөдрийн энэ амжилтад хүрсэн байх болов уу?
-Би 25 настайдаа монголоос гарсан. Хүн сайндаа л 100 насална. Тэгэхээр амьдралынхаа ¼-ийг эх орондоо амьдарч, сууриа зөв тавьчхаад ямар нэгэн соёлд уусч, даган дуурайхааргүй болсон үедээ явсан. 16 настайдаа Германд очсон хүүхдүүд мөн чанараа алдаж харахад монгол хүүхэд шиг гэвч герман хүн шиг болчихдог. Би уран бүтээлч хүн учраас дэлхийн дэвжээг сонирхсон. Тухайн үед галзуу барын аманд гараа хийхээс ч буцахгүй гэдэг шиг омогтой, би бүгдийг чадна, надад дэвжээ хэрэгтэй гэж боддог байсан. Ер нь уран бүтээлч хүнд өөртөө итгэх итгэл байх ёстой. Тэгж байж хүн хөгждөг байхгүй юу даа. Өөртөө итгэх итгэлгүй бол уран бүтээлч болоод ч хэрэггүй. Ингэж байж онгодоо сэргээж явдаг. Инженер, техникийн гэх мэт өөр салбарын хүмүүс ийм байж болохгүй байх л даа. Берлин хотод дэлхийн улс орнуудын уран бүтээлчид их амьдардаг хот л доо. Тэд нартай өөрийгөө харьцуулж үзье гэж бодоод явсан. Германд очсоныхоо дараа уран бүтээлчдийн үзэсгэлэнг их үзсэн. “Би өөр юм байна” гээд цээжээ дэлдсэн.
-Яагаад тэр вэ?
-“Би гайхамшгийг бүтээж чадна” гэж өөрийгөө хөглөж байсан. Тухайн үед халаасандаа мөнгөгүй, юу ч байгаагүй. Гэсэн ч бүгд жижигхэн харагддаг байсан. Миний уран бүтээл дэлхийгээр нэг тархсан. Гэхдээ жуулчдын сувнер шиг биш. Тодорхой хэмжээний үнэлгээтэй, дэлхийн ямар ч үндэстэн инээж байгаад авчихдаггүй. Үүгээрээ би хүндлүүлдэг.
-Том талбайд олон жижиг деталь зургийг өнгө будгаар хослуулж маш том цогц уран зургийг бүтээдэг. Миниатюр гэх энэ урлагийг хүмүүс хэр их ойлгодог вэ?
-Хүн болгонд уран зургийг хүлээж авах оюуны чадвар бүгд өөр. Гурван настай хүүхэд билэг танхай харж байхад 30, 80 настай хүмүүс тэр хүүхэд шиг харж чадахгүй. Уран зургийг хүн өөрийнхөө хэмжээгээрээ л хүлээж авах ёстой.
-Тэгэхээр таны бүтээлийг үзсэн хүн бүхэн өөр өөрийнхөө өнцгөөр хараасай гэж боддог учраас зургаа олон деталь хэсгээс бүрдүүлдэг гэж үү?
-Тийм, би ийм зүйл зурсан юмаа гэж хэлэх шаардлага ч байхгүй. Урлаг судлаач нар миний тухай шүүмж бичихдээ надтай уулздаггүй. Уулзах хүсэлт тавьсан ч уулздаггүй. Би тэр хүнд “будаа” идүүлэхгүй, тэр үнэхээр урлаг судлаач хүн бол өөрийнхөөрөө л бичиг л дээ. Би илэрхийлэхийг хүссэн зүйлээ “Май” гээд өнгө будгаар гаргаад өгчихлөө. Хүн ном уншаад ойлгодог шиг, миний зурсан зургийг хэрхэн яаж унших нь тэр хүний л хэрэг. Урлаг ийм л учраас гайхалтай байдаг. Хэлбэр дүрснээс гадна өнгийг мэдрэх мэдрэмж, билэгдэл дэлхийн өнцөг булан бүрт өөр, өөр байдаг. Би энэ уран бүтээлээрээ, өнгөний зохицлоороо ийм зүйлийг илэрхийлэхийг зорьсон гэж тайлбарлаж болохгүй, дэндүү жижигхэн байна. Дэлхийн тавцанд гарах ч шаардлагагүй биз дээ. Тиймээс би тайлбар өгдөггүй. Бие үгүй болоход уран бүтээлүүд маань л үлдэнэ. Одоогийн нийгэм, ирээдүйн нийгмийн хүмүүс дандаа л оньсого шиг тайлбар хэлж, хүн бүр өөрийнхөө өнцгөөс хараасай л гэж хүсдэг.
-ОДОО Л МИНИЙ ШИНЭ ҮЕ ЭХЛЭХ ГЭЖ БАЙНА-
-“Туушин” зочид буудлын үүдний тахимд байдаг ханын зургийг таны бүтээл гэдгийг тэр болгон хүмүүс мэдэхгүй байх. Та нэг уран бүтээлд дээр хэр удаан ажилдаг вэ?
-2013 онд “Туушин” зочид буудал байгуулагдсан, нээлтээ хийхээс нь өмнө зурж дуусгасан. Дүрслэх урлаг их сонин, хичнээн цаг зарсан гэдэг нь сонин биш. Юу хийсэн нь чухал. Би нэг уран бүтээлийг дуусгахын тулд маш их хөдөлмөрлөдөг, цаг хугацаа их шаарддаг. Нөгөө талаасаа азтай, зураг зурж байхдаа бясалгал хийж байгаа юм шиг ертөнцөөс тасарч амар амгаланг олдог. Нийгмийн хорт стрессээс хол байдаг гэсэн үг.
-Та ярилцлага эхлэхээс өмнө 40 нас хүрэх гэж байна хэмээн ярьсан. Энэ нас уран бүтээлч хүний хувьд ид оргил үе нь байдаг уу?
-Үгүй, үгүй 40 хүрч байна, амьдрал дөнгөж эхэлж байна. Хүн багаасаа өөрчлөлтийг хийх ёстой биш одоо л өөрчлөлтийг хийх ёстой. Хүн 40 нас хүртлээ эрэгтэй, эмэгтэй гэлтгүй залуу насныхаа гоо сайхнаар амьдралаа чимж явдаг. Харин 40 наснаас дээш юу идэж ууж, дасгал хөдөлгөөн хийж байна уу, ямар стресс бухимдалтай амьдарч байна гэдгээс хамаарч 60, 70, 80 наслах уу гэдэг нь шалтгаалдаг. Дүрслэх урлагийн салбар бүх урлагийн хаан нь байхгүй юу. Яагаад гэхээр хүнийг амьтнаас ялгаруулдаг зүйл чинь урлаг. Хүн бол сүргээрээ амьдардаг амьтан. Хүн урлагтаа болсноороо амьтнаас ялгарсан, оюунлаг болсон. Тэр тусмаа дүрслэх урлаг бүх урлагийн эхлэл. Хүн бичиг, үсэг сурахаасаа өмнө зурж зурсан байдаг. Энүүгээр би юу хэлэх гээд байна вэ гэвэл дүрслэх урлаг дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдөх гэж их уддаг. Дүрслэх урлагийг хөгжүүлдэг урлаг судлаач нар, уран зураг цуглуулдаг хүмүүс юм үзэж нүд тайлсан 50-аас дээш насны хүмүүс байдаг. Энэ насны хүмүүс жижигхэн зүйлийг даган баясаж хөөрдөггүй. Өөрөөр хэлбэл 20 настай хүүхдийг онгироодоггүй гэсэн үг. “Энэ хүүхэд юм дуулгана шүү. Гэхдээ ахиад 10 жил харъя” гээд 40 нас хүртлээ юу хийж бүтээхийг нь хардаг. 40 нас хүртлээ хүн өөрийгөө ойлгуулах гэж тэмцдэг. Дүрслэх урлагийн салбарт 40 нас хүрээгүй хүнийг онгироодоггүй. Одоо л миний шинэ үе эхлэх гэж байна.
-Уран зураг сонирхдог, зураач болох гэж буй залуучуудад хандаж та юу хэлэх вэ?
-Урлаг гэдэг бусдаас онцгой байвал бишрэгддэг. Хэн нэгний явсан замаар явж болохгүй гэсэн үг. Монголд ирээд уран бүтээлчдтэй уулзаж байхад, тэднийг хэвлэлд ярилцлага өгөхөд нь сэтгүүлчид “Та ямар стилиэр уран бүтээлээ тууривдаг вэ” гэж асуудаг нөгөөх нь “Би ийм стилиэр уран бүтээл хийдэг” гэж хариулдаг. Энэ чинь буруу байхгүй юу. Яагаад гэхээр уран бүтээлчид ямар нэгэн стильд баригдана гэдэг хэн нэгнийг дагаж байна гэсэн үг. Урлаг гэдэг чинь дандаа шинэ зам гаргахыг хэлж байгаа юм. Чи бусдаас өөр байх ёстой. Өөр байж чадахгүй бол уран бүтээлч болоод ч хэрэггүй.
-Өөрийнхөө сурсан мэдсэн зүйл, туршлагаа залуучуудтайгаа хуваалцдаг уу?
-Би монголд хааяа ирэхээрээ лекц тавьдаг. Европт ч гэсэн лекц тавьдаг.Та анзаарсан байх би ярих дуртай онгирч байгаа юм биш. Хүн болгон аливаа зүйлийг өөр, өөр өнцгөөс хардаг. Би л гэхэд Германд очоод бүх зүйлийг тэгээс эхэлсэн. Тиймээс нэг хүнд ч гэсэн зөв ойлголт өгч, нөлөөлөл үзүүлчих юмсан гээд зөвөлгөө өгдөг. Гэхдээ хүмүүс зөвөлгөө гэж хүлээж авч байна уу эсвэл яасан онгироо юм гэж боддог уу мэдэхгүй. Өөр өөрийнхөөрөө л хүлээж авдаг байх.
М.АМАРЖАРГАЛ
Гэрэл зургийг Ц.ЭНХТАЙВАН
www.medee.mn
--------------------------------------------------------------
ҮНЭН СОНИН
2017 оны 5 сарын 16
2017 оны 5 сарын 16
Э.Отгонбаяр:
ӨНГӨӨР ТОГЛОДОГ ХҮН ӨНГӨНД ДУРЛАЖ БОЛОХГҮЙ
Сэтгүүлч Б.МӨНХ-ЭРДЭНЭ:
Арав гаруй жил Герман улсад уран бүтээлээ туурвин, үндэсний урлагаа дэлхийд сурталчилж яваа зураач, урлаг судлаач Э.ОТГОНБАЯРТАЙ цахимаар ярилцсанаа хүргэе. Тэрбээр Германы Урлагийн их сургуулийг Урлагийн менежментийн чиглэлээр суралцаж дүүргээд, 2010 онд тус улсад “Зураг” хэмээх галерейгаа нээжээ. Ярилцлагын маань эзэн Голланд, Швед, Швейцарь, Франц, Япон, Чех, Энэтхэг зэрэг гаднын 60 гаруй орнын үзэсгэлэнд оролцож, уран бүтээлээ танилцуулж байжээ.
- Юуны өмнө Барут хотод уран бүтээлийн үзэсгэлэнгээ гаргасанд баяр хүргэе. Үзэсгэлэнд ямар бүтээлүүдээ дэлгэв?
- Баярлалаа. Барут хотын музейд Германы уран хайчилбарч Б.Каролинатай хамтран “Байгаль хувьсах нь” үзэсгэлэнд бүтээлүүдээ танилцуулж байна. Үзэсгэлэнд 2016 - 2017 онд хийсэн шинэ бүтээлээ дэлгэсэн. Үзэсгэлэн ирэх сарын 18 - ныг хүртэл үргэлжилж, сүүлийн өдөр Монголын соёлын өдрийг зохион байгуулахаар төлөвлөж байна.
- Молдавын нийслэл Кишиневт болох “Biennale Chisinau”-д “Судалт тахь” зургаараа оролцож байгаа гэж сонссон?
- Тийм. Орчин үеийн уран зургийн төрлөөр болдог энэхүү биеннальд 2013 онд оролцож тусгай шагнал, 2015 онд “Grand Prix” шагнал авч байсан. Энэ удаа урилгаар оролцож байна. Үзэсгэлэнг өмнө нь Молдавын урчуудын эвлэлийн хорооны танхимд зохион байгуулдаг байсан бол одоо шинэчилсэн “National Art Museum Moldova”-д болно. Энэхүү биенналь жил ирэх тутам хүрээгээ тэлж байна.
- Сүүлийн үед ямар бүтээл туурвиж байна. Уран бүтээлийн сонин сайхнаасаа сонирхуулна уу?
- Ойрын үед том хэмжээтэй бүтээл урлаж байна. Зарим ажлыг маань хүмүүс их сонирхож байна. Саяхан Басел хотод танилцуулсан 180 х 250 см хэмжээтэй бүтээлийг минь нэг хүн хувийн цуглуулгадаа авсан.
- Дүрслэх урлагийн салбар сонин содон урсгал чиглэлээр баяжиж байна. Сүүлийн үед манай уран бүтээлчид инстоляц, поп болон видео арт, перформанс зэрэг төрөлд хүч үзэх боллоо. Монгол зургийн уламжлалт аргыг орчин цагийн урлах дэгтэй хослуулан уран бүтээлээ туурвидаг зураач, бас урлаг судлаач хүний хувьд энэ талаар ямар бодолтой явдаг вэ?
- Орчин цагийн урлагт урлах дэг байхгүй. Тиймээс уран бүтээлчид ямар нэг баригдмал хэмээс зугтааж өөрийн гэсэн илэрхийлэлийг олохын төлөө зүтгэж байна. Миний хувьд монгол зургийн уламжлалт хэлбэрийг компьютерын кодны хэл рүү хөрвүүлж уран бүтээлээ туурвидаг. Хүмүүс янз бүрээр хүлээж авч байна. Харин урлагийн шүүмжлэгчид “Монгол зургийн уламжлалт хэв маягийг орчин үеийн компьютер кодны хэл рүү хийсвэр байдлаар хувируулж уран бүтээлээ шинэчилж байгаа нь их амьтай, сүнслэг болж байна” гэж хэлсэн. Компьютерын кодны хэл нь уран бүтээлчээс маш их хийсвэрлэл, фантастик сэтгэлгээ, тооцоолон бодох чадварыг шаарддаг. Хэдийгээр миний бүтээл монгол зургийн хавтгай шийдлээр бичигддэг ч үзэгчид бүтээлийг маань “3D зураг шиг, өнгө нь хүний нүдэнд хөдөл гөөнтэй, ер зогсолтгүй урсаад байна” гэдэг. Зарим хүн стерео зураг уу ч гэж асуудаг.
- Орчин үеийн урлагийн хөгжлийн хурдыг үзэгчид гүйцэхгүй байна гэж нэг зураач хэлсэн байдаг. Та үүнтэй санал нийлэх үү?
- Хүн төрөлхтөн урлаг бүтээж эхэлснээр амьтнаас ялгарах дээд хөгжил нь эхэлсэн гэдэг. Ер нь бүх шинжлэх ухаан, орчин үеийн технологи урлагаас эхтэй гэж хэлж болно. Даяарчлалын энэ үед урлаг хил хязгааргүй, улс үндэстэнд хамаа ралгүйгээр өөрчлөгдөж, хүрээ гээ тэлж байна. Үүнийг дагаад үзэгчдийн урлагт хандах хандлага ч өөрчлөгдсөн. Үзэгчдийн урлагийн мэдлэг мэдрэмж зарим уран бүтээлчээс илүү болсон. Уран бүтээлч, үзэгчид хамтдаа хөгжиж байна. Зарим уран бүтээлч үзэгчдийн урлагт хандах хандлага мэдрэмжийг дутуу үнэлж, үгүйсгэж ирсэн. Ингэж болохгүй. Орчин цагт урлагийг ганц уран бүтээлч биш үзэгчид бий болгож байна.
- Зарим уран бүтээлч өөрийнх нь бүтээлийг бусад хүн ойлгох, эсэхийг чухалчилдаггүй. Таны хувьд зургуудаа хэнд зориулан зурдаг вэ?
- Энэ цаг үед уран бүтээлийг ойлгоно гэсэн ухагдахуун мөн л алга болсон. Ойлголт гэдэг ухагдахуун өөрөө өөрчлөгдөж байна. Тогтсон ухагдахуун нь хүний сэтгэхүйг хязгаарлаж, зөн билгийн үүдийг хааж гацаанд оруулдаг. Миний хувьд хийсвэрлэл, зөн билиг хоёрт хязгаар байх ёсгүй гэж боддог. Хүн төрөлхтөн бүх зүйлийг тайлбарлах гэж оролддог ч тайлбарлаж болохгүй зүйл ертөнцөд олон бий. Ер нь урлаг ойлгодоггүй хүн гэж байхгүй. Харин хэрхэн хүлээж авах нь адилгүй юм.
- Уран бүтээлч хүн ямар нэгэн урсгал чиглэлд баригдах нь зөв үү?
- Жинхэнэ уран бүтээл хийх гэж зүтгэж байгаа хүн бол ямар замаар явах нь хамаагүй байх. Гэхдээ уран бүтээлч хүн ямар нэг хайрцганд баригдаж болохгүй. Урсгал чиглэлд баригдах нь хэн нэгний явсан замаар “туучихаж” байна гэсэн үг. “Урлагт байгаа өөрийгөө биш өөрт байгаа урлагаа хөгжүүл” гэсэн үг байдаг.
- Туурвихуйн шалтгаан, зорилгыг уран бүтээлч, урлаг судлаачид янз бүрээр тайлсан байдаг. Харин таны хувьд энэ талаар ямар бодолтой явдаг вэ?
- Миний хувьд үгээр илэрхийлж чадахгүй зүйлээ өнгө будгаар дамжуулан харуулдаг. Энэ нь ч амар байдаг. Санаагаа үгээр илэрхийлэхийн тулд ямар нэгэн хэлийг сонгох хэрэгтэй. Харин уран бүтээлийг уншихын тулд хэлний мэдлэг шаардахгүй.
- Шинэ бүтээлийн санаа олох, түүнийгээ амьдруулах хоёрын аль нь хэцүү вэ?
- Бүтээл төрөх цаг нь болсон бол ямар ч зовлонгүйгээр л амилдаг. Төрөх цаг нь болсон бол аяндаа л надаас урсаад гарчихдаг. Зарим үед ямар ч амралтгүй нэг амьсгаагаар өдөр, шөнөгүй хийх тохиолдол гардаг. Энэ нь бүтээл төрөх цаг болсны гэрч байх.
- Та ямар өнгөнд дуртай вэ. Дуртай өнгөө бүтээлдээ хэр их ашигладаг бол?
- Би хийх ёстой гэж бодож зурдаггүй. Зураад сууж байх нь надад таатай сайхан мэдрэмж төрүүлдэг. Энэ нь надад ямар нэгэн ээдрээтэй тоглоом шиг санагддаг. Тиймээс өнгөөр тоглодог хүн ямар нэгэн өнгөнд дурлаж болохгүй. Тоглоом хэтэрхий уйтгартай болчихно. Хувийн сонирхол уран бүтээлчийг буруу тийш хөтөлж мэдэх юм.
- Та юунаас эрч хүч авч, өөрийгөө цэнэглэдэг вэ?
- Хүн бүр л өөр байх. Зарим уран бүтээлч музейд үзэсгэлэн үзэж шинэ санаа олдог. Би бол аль болох бага юм үзэхийг хичээдэг. Өөрийгөө алдчих гээд байдаг юм. Миний хувьд тэнгэрийг харж эрч хүчээ авдаг.
- Таны бусад зураачаас ялгарах гол онцлог юу вэ?
- Ихэнх уран бүтээлч өөртөө тохирсон ажлаа олчихвол түүнийгээ л нухаад байдаг. Миний хувьд арай өөр. Ямар нэг зүйл хийчихээд түүндээ сэтгэл хандаггүй. Энэ нь л миний онцлог байх.
- Таны бүтээлийг судлаач, шүүмжлэгчид үнэн зөвөөр үнэлж дүгнэж байна уу. Зарим хүн урлагийн бүхий л салбарт шүүмж дутагдаж байгаа гэж ярьдаг. Монголын дүрслэх урлагийн шүүмж судлал хэрхэн хөгжиж байна гэж боддог вэ?
- Урлагийн шүүмж Монголд хөгжихөд хугацаа хэрэгтэй. Манайд шүүмж бичихээр шүүмжлүүлж байгаа нь хувийн чанартай авч үзээд, маргаан үйл ойлголцол маягтай болчихдог тохиолдол элбэг. Урлаг судлалд, шүүмжлүүлж байгаа уран бүтээлч ямар нэг байдлаар хүмүүст хүлээн зөвшөөрөгдөж байгаагийн илэрхийлэл юм. Шүүмж нь уран бүтээлчийг муулах биш улам ирлэж хөгжүүлэх учиртай зүйл. Үүнийг бид зөвөөр ойлгохгүй л явна. Бас сонин содон бүтээл гарахгүй бол сайн шүүмж гарахгүй. Овоо босгоогүй бол шаазгай хаана суух билээ.
--------------------------------------------------------------
Зураач, судлаач С. Чулуунцэцэг
2016.08.09 Улаанбаатар
ЗУРААЧ
ЭРШҮҮГИЙН ОТГОНБАЯР НЬ ДҮРСЛЭЛИЙН ИЛЭРХИЙЛЛИЙН ХЭЛ БОЛОХ МАХБОДОД
ШИНЭЧЛЭЛ ХИЙГЭЭД ЗОГССОНГҮЙ, ДҮРСЛЭХ УРЛАГТ СЭТГЭЛГЭЭНИЙ ТЭЛЭЛТ БУЮУ
"ДАЯАР УРЛАГ" - ИЙГ АВЧ ИРЭВ2016.08.09 Улаанбаатар
Э. Отгонбаярын бүтээлүүд тансаг байгаль хийгээд хүн, араатан амьтан, зүйлийн гоо сайхан, уран сайхны магт дуу мөн үү?
Үгүй л болов уу ...
Цаг үе урагшлан дэвшиж урлаг уран сайхны үүрэг зорилт, үнэ цэнэ үндсээр ээ өөрчлөгдсөн өнөө цагт "Сайхан", "Муухай" гэж дундад зууны төгсгөлд алагчлан ялгаварлагдсан гоо зүйн үндсэн томъёолол болох өрнө дахины "Дан замын" хэв шинжит ертөнцийн тухай төсөөллөөр бид зөвхөн "Сайхан" -ыг магтан дуулсан хэвээр байх уу?
Аль эсвэл амь болоод амьдралын үнэ цэнэ, түүний утга учир мөн чанарт анхаарлаа хандуулсан "Давхар замын" сэтгэлгээнд суурилан хөгжих үү?
Энд л амьдралыг үзэх нүүдэлч болоод сууринч язгуур сэтгэлгээний үндсийн үндэс, ялгаа нь оршин байгаа болов уу ...
Цаг цагаар аа байдаггүй, цахилдаг хөхөөр өө байдаггүй ээ гэж ...
Хүний нийгмийн бүтээн байгууллын үе бүхэн өөрийн гэсэн өнгө төрх, үг хэллэг, дуу аяз, дүр дүрслэл, үзэл бодлын тодорхой асуудал болоод илэрхийллийн зэвсгийг өмнөө барин ирсэн
Хүний гараар бүтээгдсэн соёл иргэншил өөрөө түүний нэгэн яруу тод илрэл ...
Дэлхийн дүрслэх урлаг хоёр зуугаад жилийн тэртээх хөгжлийн явцдаа "Сайхан" гэгчийн туйлыг тултал нь хийж, бишрүүлэн гайхуулж чадав. Энэ нь тэр цаг үеийн туйлын зорилго төдийгүй бас шаардлага нь байв.
Өнөөдөр дэлхий өөрчлөгдөж, хүн ч бас өөрчлөгдөв. Урьдын юм ул болж шинэ юм зул болов гэгчээр бүх юмыг үзэх харах, цэгнэх хэмжүүр эрс өөрчлөгджээ ...
Зураач хүнд тавигдах уламжлалт бүхий л шаардлага бүтээлч бүхэнд бий
Э. Отгонбаярын бүтээлүүдээс уран сайхны чөлөөт хэтрүүлэг төдийгүй уламжлалт арга хэрэгсэл, ур чадварын ханалт гээд дүрслэлийн ухаан болоод бие махбодын чадамж хангалттай хосолж чадсан нь харагдана. Тодруулбал, тэрээр уламжлалыг шинэчлэх тал руугаа давшингуй дайчин ажилласан болох нь бүтээлчийн бүтээл бүтээгдсэн он дарааллын явц дахь зураглалаас илт мэдрэгдэнэ. Товчоор хэлэхэд зураач Э. Отгонбаяр нь дүрслэлийн илэрхийллийн арга хэрэгсэл болох махбодод шинэчлэл хийгээд зогссонгүй, дүрслэх урлагт сэтгэлгээний өргөтгөл буюу “ДАЯАР” гэгдэх ойлголтыг шинээр авч ирэв. Сайхны туйлууд зураач Э. Отгонбаярын "Зүрхнээс мэдэрсэн диваажин", "Шинэ амьдрал" зэрэг олон тооны цуврал бүтээлүүдэд сэтгэлгээ болон гүйцэтгэлийн биелэл болж чадсан ба муухайн туйлууд ч бас түүний томоохон хэмжээний бүтээл болох "Хүн" болон "Там" зэргээс тэнцвэрт болон туйлын байдлаар харагдаж чадав ...
Сайхан муухай хоёрыг салгаж хардаггүйтэй ижил хар цагаан ба гэрэл сүүдэрт салгашгүйн утга дүүрэнг бид амьдрал гэгч ухаанаас хэдийн ойлгож мэдсэн ...
Орчлон болоод амьд ертөнц хоорондын амьдралын зохироо, оршин тогтнох хүчит хууль нь хүнээс оюун санааны төдийгүй бүтээн байгуулалтын асар их өөрчлөлтийг нэхэн шаардсан тэрхүү эринд бид амьдарч байна ...
Зураач Э. Отгонбаярын бүтээлүүдэд орчлонт ертөнцийн лугшилт, амь амьсгал, дуу чимээ, амьдралын төлөөх зөрчил тэмцэл, эрч хүч ба хөдөлгөөн, хүсэл тачаал, амар амгалан болоод тайвшрал гээд "Амьдрал" гээч дүрслэлийн их хэл биеллээ олж байршиж чадсан төдийгүй "Хүн" гэгч бүтээгч төдийгүй устгагчийн өмнө тулгарч болох, тулгараад буй "Байгальгүйн эрин" - ий ёрлол дам бөгөөд ёж утгаар аа цуврал бүтээлүүдэд нь илэрсээр ирэв.
Бид өнгөрсөн зууны дунд үе хүртэл байгальтай эринээс авах аа авч, сурах аа сурч, хаях аа хаяж, гээх ээ гээн, амьтны ертөнцийг хүний ертөнц болтол нь хувиргаж, зоргоор аашилж амьдарч ирж чадсан хүчирхэг хүмүүний үр сад билээ ...
Өдгөө бидний амьдарч буй XXI зуун бол байгалийн дутагдал нь хэдийн ужигарч сэдэрсэн, байгалийн хомсдлын их эриний эхлэл ...
Бид мэднэ!
Цаашид байгалийн дутагдал алгуур гүнээр даамжирснаар "Байгальгүйн эрин" рүү хөл тавих, хүний хөгжлийн сорилын эринд шилжих нь гарцаагүй ...
XX зууны зураачаас, XXI зууны зураачийн үүрэг хариуцлага улам өндөр төдийгүй улам ч бүр өөр байх нь дамжиггүй ...
Отгонбаяр зураачийн бүтээл, зураачийн шинэхэн үүрэг хариуцлагыг бусдаас нэхэн шаардах мэт байгаагаар аа бас нэг онцлогтой ...
Жишээ нь, Э. Отгонбаярын аварга том "Антрактидийн панорама" бүтээл нь одоо болоод ойрын ирээдүйг бодитой зөгнөсөн, дэлхийн хэмжээний аюулын харангыг дэлдэж чадсан төдийгүй бүх нийтийн эрх ашиг хөндөгдсөн, агуулгын хувьд асар цар хүрээ бүхий томоохон хэмжээний даяар шинжийг агуулсан, "ДАЯАР" бүтээл болж чадав ...
Ерөнхийдөө Э. Отгонбаярын бүтээлээс өнгөрсөн болоод ирээдүй цагийн дам учиг холбоос, орон зайн асар ойр ба асар холын чиг баримжаа, агаар ус хөрс чулуулгийн давхарга бүхий амьд ертөнцийн шим мандал нэвт шувт мэдрэгдэнэ ...
Бүтээлүүд цаг хугацаа, орон зайн хязгааргүйн дайд үзэгчдийг аван одох ер бусын шидийн чанартайгаас гадна утгын гүн гүнзгийд сэлүүлэн умбуулахуйц, сэтгэл зүйн тансаг болоод тамын байгалийн төсөөлөлд хүргэхүйц, туурвихуйн ид хав дүүрэн шинжийг агуулжээ ...
Эд юмст буюу материаллаг ертөнц Э. Отгонбаяр зураачийн хувьд чухал биш юм
Харин амьд ертөнц болоод амьдралын тухай сэдэв түүний бүтээлийн олонхид зонхилов
Дахин давтагдашгүй амь амьдрал гэж бид зүгээр ч нэг яриагүй
Энэ нас, энэ амьдрал, энэ дэлхий нэг л удаа олдох тавилантайг бид мэднэ
Зураач Э. Отгонбаяр сэдвийн өргөн цар хүрээг хамрахуйц, утгын гүн гүнзгий холыг туучихуйц, ур чадварын ид бах хавыг үзүүлэхүйц давтагдашгүй бүтээлүүдээр ээ шинэ эриний урлагийн чиг баримжааг тогтоосноор барахгүй, "ДАЯАР УРЛАГ" - ийн гарааг анхлан эхлүүлэв ...
Иргэншлийн гараанаас аа эхлэн хатуу заагаар тусгаарлагдсан, дорно өрнө гэгдэх хоёр ертөнц нь нийгэмлэх хуулийн хөгжлийн хөшүүрэг төдийгүй ангилал ялгаварлал нь соёл урлагт ч бүрнээ тусгал аа олж, XX зууны төгсгөл хүртэл амь бөхтэй ухагдахуун хэвээр байв
Э. Отгонбаярын бүтээлүүдийг дэлхийн дүрслэх урлагийн хөгжлийн үе шат болон тод томруун хэв маяг, хийц болон чиг хандлагуудтай ерөнхийд нь харьцуулан уялдуулж үзэхэд, түүний бүтээл урлагт гарцаагүй шинэчлэл буюу алхам явагдсаныг гэрчилнэ
Бүтээлүүд дэлхий даяар тулгамдаж буй нийтлэг асуудлыг хөндөж чадсанаар аа даяаршлын утга дүүрэн төдийгүй "ДАЯАР УРЛАГ" - ийн гарааны чиг баримжаа болж байна ...
Дэлхийн улс төр, эдийн засаг, соёл урлаг алгуураар аажмаар даяаршин нэгдэх зам руугаа орж байна. Дэлхийн дүрслэх урлагийн дорно өрнийн сэтгэлгээ болон дүрслэлийн арга хэрэгсэл ч бас нийлэгжих гарааны явцдаа алгуураар ахиж, давшсаар л явна.
Тэгвэл Э. Отгонбаярын бүтээлүүдэд дорно өрнийн сэтгэлгээ төдийгүй дүрслэлийн арга хэрэгсэл, хэл илэрхийлэл хэдийний завсаргүй уусан нэгдэж, цул буюу нэгэн амьтай болсон нь эрхгүй ажиглагдана ...
"Дэлхийн дүрслэх урлагийн нийлэгжилтийн уулзвар" буюу нийлэгжих үйл явц гэгч нь чухамхүү бодитоор оо энэхүү цагт, бидний монгол зураачдын нэгэн эд эс болох залуугийн ур ухаан, уран чадвар, дайчин тэмцэгч чанар төдийгүй хүнд хүчир хөдөлмөрийн үр дүнд гүйцэлдэн бүрэлдэж чадсаныг бүтээлүүд гэрчилнэ ...
Сэтгэлгээ болоод илэрхийллийн арга хэрэгслийн энэхүү НИЙЛЭГЖИХ УУЛЗВАР нь нэн шинэ эриний ДАЯАР УРЛАГ дахь гарааны цэг төдийгүй барианы утга учир яахын аргагүй мөн ...
Цаг хугацаа,
Орон зай үгүйн
Хил үгүй
Хязгаар үгүйн
Асар хол,
Өнгөрсөнд
Асар ойр,
Одоод
Асар хол,
Ирээдүйд
Барьц үгүй,
Бариа нь үгүй
Асар ертөнцийн хаалга
Зураачийн өмнө
Үргэлж дэлгээтэй
Үүрд дэлгээтэй
...
2016. 08. 09
Зураач, судлаач С. Чулуунцэцэг
--------------------------------------------------------------
2015 оны 10 сарын 29
Сэтгүүлч Б.Сэлэнгэ
Э.Отгонбаяр: Монголд дэлхийн стандартад нийцсэн музей байгуулж байна
Монголын
дүрслэх урлагийн салбарын уран бүтээлчдээс гадаадад анх удаа галерейгаа
нээсэн зураач бол урлаг судлаач Э.Отгонбаяр юм. Германд амьдарч,
ажиллаж буй түүнтэй бүтээн байгуулж буй ажлынх нь талаар ярилцлаа.
-Эх орондоо ирээд удаагүй байгаа таниас сүүлийн үеийн сонин сайхнаас асууж яриагаа эхэлье?
-Би “Модун” группийн захирал Д.Батбаярын урилгаар ирсэн. Д.Батбаяр гуай олон жил урлагийн бүтээл цуглуулсан хүн. Түүний цуглуулсан бүтээлүүд он цагийн хувьд Хүрлийн үеэс орчин үеийн музейн хэмжээний бүтээл болохоор байна. Д.Батбаяр гуай цуглуулгаа “Энэ миний өмч биш. Монголын өмч” хэмээн үзээд музей байгуулахаар шийдээд ажиллаж байна. Үүнд нь бид хамтран ажиллаж байгаа юм. Энэ хүний гол зорилго нь Монголд дэлхийн хэмжээний музей байгуулах. Энэ утгаараа дэлхийн стандартад нийцсэн музей барихаар ажлаа эхлүүлээд байна. Бид музейгээ “Монголын Урлагийн Музей” гэж нэрлэсэн. Музейг ирэх сарын эхний долоо хоногт нээх бөгөөд Буянт-Ухаан дэнж дээр барьж байгаа юм. Музей 6000 ам.метр талбайтай. Дэлхийд музейн барилга 3000 ам.метр талбайтай байвал томд тооцогддог. Тэгэхээр манай музей дэлхийн стандартад нийцсэн том талбайтай болно гэсэн үг. Тиймээс эхний ээлжид музейн 1000 ам.метр талбайг ашиглалтад оруулъя гэж төлөвлөөд байна. Тэндээсээ туршлага хуримтлуулаад дараа дараагийнхаа ажлыг хийе гэж бодлоо. Монголд хааяа ирэхээр нийгэм, эдийн засгийн байдлаасаа хамаараад хүмүүсийн сэтгэл зүй өөр байдаг. Сая ирэхэд хүн болгон эдийн засгийн талаар ярьсан, гутранги үзэлтэй болсон байна. Хэдийгээр эдийн засаг хүнд байгаа ч бид гэгээлэг ажил хийе гэж бодсон юм.
-Яагаад заавал таныг урьсан юм бол. Та хоёр өмнө нь хамтран ажиллаж байсан уу?
-Би Германд галерей ажиллуулдаг. Германы музейнүүд дэлхийн стандартад нийцсэн байдаг учраас хамтарч ажиллахаар болсон байх. Бид өнгөрсөн зун Швейцарь, Германы шинээр байгуулсан орчин үеийн музейнүүдээр аялсан. Аяллынхаа үр дүнд Монголд байгуулах музейгээ Германы стандартаар байгуулахаар болсон.
-Урлагийн бүтээлийн цуглуулгын талаар сонирхуулна уу. Эхний ээлжинд хэчнээн бүтээлийг музейд тавих вэ?
-Хүрлийн үеийн дурсгал, бурхан, танка, болон угсаатан зүйн төрлөөр дагнасан арвин баялаг цуглуулга бий. Тэр дундаа хэдэн мянган жилийн өмнөөс эхлээд XVIII-XX зууны үеийн бүтээлийг голчилсон. Мөн 1940 оны үеэс уран бүтээлээ туурвисан Монголын нэрт уран зургийн мастеруудын бүтээлийн цуглуулга ч бий. Харин шинэ цагийн бүтээл одоохондоо ховор байна. Учир нь музейд бүтээлээ тавих нь босго өндөртэй. Нөгөөтэйгүүр 1970, 1980-аад оны урлагийн бүтээлийг зоосны нүхээр хараагүй байдаг. Орчин цагт уран бүтээлчид нийгмээ дагаад ашиг хонжоо олохын төлөө ажиллаад байгаа юм шиг санагддаг. Тиймээс орчин үеийн бүтээлийг нарийн шалгаж, шүүмжтэй хандаж байгаа.
-Музейд таны ямар бүтээлийг тавих вэ?
-Би бүтээлээ музейд тавихгүй. Учир нь энэ удаагийн ажилд зураач гэхээсээ урлагийн зөвлөхөөр ажиллаж байгаа. Тиймээс энэ хоёр ажлыг хольж болохгүй.
-Музейн бүтээлийг худалдах уу?
-Музей худалдааны байгууллага биш. Урлагийн өвийг хадгалж, хамгаалж, судлан олон нийтийн хүртээл болгох учиртай. Тиймээс цаашдаа дэлхийн судлаачдыг уулзуулж, эрдэм шинжилгээний хурал зохион байгуулах төлөвлөгөөтэй байна. Тэгэхдээ Монголын бүтээлийг дэлхийн ижил төстэй болон нэг цагт хийсэн бүтээлтэй харьцуулсан судалгаа хийнэ. Музейн ажлын 40-50 хувийг судалгаанд тулгуурлан хийнэ.
-Урлаг судлаач хүний хувьд сүүлийн үеийн уран бүтээлчдийн ур чадвар, өнгийг хэрхэн харж байна вэ?
-Бид даяаршлын эрин зуунд амьдарч байна. Тиймээс урлагийн бүтээлийг ямар нэгэн зүйлээр хязгаарлах боломжгүй болжээ. Өөрөөр хэлбэл, урлагийг Францынх, Монголынх гэж ангилж ярихад тохиромжгүй болсон байна. Тэгэхээр дэлхийн урлагийн тавцанд юу болж байна, Монголд түүнийх нь өнгө бас л харагдана гэсэн үг юм.
-Бидний ярилцлага таны одоо хийж буй ажлын талаар ихэвчлэн өрнөлөө. Хувь уран бүтээлчийн сонин сайхнаасаа хуваалцана уу?
-Би 2016 оны тавдугаар сард Молдав улсын үндэсний галерейд бие даасан үзэсгэлэнгээ гаргах эрх авсан. Намайг үзэсгэлэн гаргахад Молдавын музейнүүдийн ерөнхий захирал “Отгоо чиний насны хүн манай үндэсний галерейд үзэсгэлэнгээ гаргасан түүх байхгүй. Чи шинэ түүх бичиж байгаа шүү” гэсэн. Энэ хүний хэлсэн үг надад маш том шагнал болж байсан юм. Үзэсгэлэн гаргах эрхийг өнгөрсөн тавдугаар сард болсон орчин үеийн зургийн биеннальд Гранприйн эзэн болж авсан. Германд юмуу Европын бусад оронд үзэсгэлэн гаргах нь монголчуудын хувьд Ардын жүжигчинтэй дүйцэхээр үнэлэгддэг. Тиймээс хэр баргийн хүн үзэсгэлэнгээ гаргаж чаддаггүй. Музейнүүд ч босго өндөртэй байдаг. Би энэхүү үзэсгэлэндээ зориулж есөн метр урт, гурван метр өндөр зураг зурахын тулд спортын заал түрээслээд ажиллаж байгаа.
-Одоо зурж буй бүтээл тань ямар агуулгатай вэ?
-Хаан оцон шувууны сэдэвтэй зураг зурж байна. Энэ шувуу одоогоор 40 орчим колони бий. Энэ амьтныг Монголоор “Улаан ном”-д оруулан хамгаалалтад авсан. Учир нь хаан оцон шувууны түүх их эмгэнэлтэй. Энэ шувууг хүмүүс олноор нь устгаж байсан юм. Гэхдээ тэр түүхийг нуусан учраас хүмүүс мэддэггүй. Тиймээс хаан оцон шувууны 41 дэх колонийг би зурж байна. Зурагтаа 27 ам.метр талбайд 20 орчим мянган оцон шувууг зурсан. Зургийг сайн ажиглавал миний зургийн гол санаа нь харагдана.
-Ярилцсанд баярлалаа. Таны уран бүтээлд амжилт хүсье.
Б.Сэлэнгэ
ҮНЭН СОНИН2015 оны 10 сарын 29
--------------------------------------------------------------
Dr. Ulrike Lorenz (Ульрике Лоренц)Museum director of Kunsthalle Mannheim
(Герман хэлнээс Монгол хэл рүү орчуулсан Ж.Энхбүрд)
Э. Отгонбаяр – “Цагаан” үзэсгэлэн
Үзэсэгэлэнгийн нээлт Gallery Peter Zimmermann, 2015.6.12
Өөр
соёл урлагийн хил хязгаарыг давах нь нэг бол шинээр эрх чөлөө олж авах
эсвэл эрсдэлтэй тулгарч болзошгүй зүйл. Хоёр ертөнцийн хоорондох зам
харгуйгүй орон зайг зөвхөн эр зоригоороо даван туулах болно. Гэнэтийн
үйл явдал, хуурмаг зүйлээс өөрийгөө хамгаалах ёстой болно. Алхам бүр
нэг бол алдаа, дутагдалт эсвэл ололт, ухаарлын шинэ боломжинд хүргэнэ.
Уран бүтээлчийн хувьд хүчин төгөлдөр энэ үг түүний зургуудыг үзэж буй
үзэгчид мөн адил хамаатай.
Бид байгаль дэлхийг харуулсан зургуудын дунд зогсож байна. Харийн боловч ямар нэгэн сонин мэдрэмжээр танил ч юм шиг ертөнц бидний нүдэнд тусна. Зах хязгааргүй зэлүүд нутагт нууцлаг амьдрал өрнөнө. Олон удаа давцах өнгөт зурвасуудаас тогтох суурин дээр бужигнасан олон дүрсүүд шигтгээстэй.
Холоос уламжлалт бус бүтцүүдийг гайхалтай амилуулсан мэт харагдах бүтээл ойртон харахад постмодерн ёжлол (postmoderner Ironie) маягийн таслалттай текст болон хувирч, гадаргуу дээр нь тулан очиж үзэхэд диваажингийн гэнэн цайлган, ариун сэтгэлээрээ аливаа нэгэн шүүмжлэл, өнөө үетэй огт холбоогүй, маш ухаалаг график шийдвэртэй комикстэй төсөөтэй фигуруудын дүрслэл байх юм.
Бидний харж байгаа зураг олон үет гэх үгийн жинхэнэ утгаараа энд байна. Нэг талаас лазурь болсон олон өнгийн давхцсан хийсвэр урсгалууд, нөгөө талаас уран гүйцэтгэлтэй нэг хэвийн хүн болон амьтны дүрсүүдийн холболт, шуурга, сүлжээ нийт талбайг бүрхэнэ. Бид зураг урлах энэхүү холилдоогүй, хэтийн төлөвгүй хоёр түвшин нь бидний түгээмэл ухаарлын хэмжүүрүүдээс тэс ондоо байдлаар өөр хоорондоо чадварлаг нийлснийг олж харна.
Абстракц, дүрслэлт алга болоогүй төдийгүй өөрсдийн эсрэг тэсрэг чанараа тус бүр илүү тод харуулна. Гэвч зураг дахь ертөнц дэлбэрч сүйрэхийн оронд дэлгэцнээ тайтгаруулсан зөрчлөөс гэнэт урьд өмнө үзэгдээгүй дүрэлзсэн гэгээтэй, бурхны дүр бүтээлийн олон утгатай том хэмжээний хээ урган гарч, дүрсүүдийн эмх замбараагүй байдал болон хатуу системчлэлийн хоорондох омголон зөрчил бишрэл төрүүлнэ.
Товчхондоо: Бидний харж буй зурагт нэг хэмжээст тайлбарлал, учир шалтгааны тайлалт боломжгүй. Иймд зүй ёсоор сонирхол татах талбарт нэвтрэн орохдоо болгоомжтой байвал зохистой.
Танихгүй газар аялах бид эхлээд зөвхөн үүнийг хэлж чадах юм: Энэхүү гайхал төрүүлэх зургууд ХОСОЛМОЛУУД (HYBRIDES) юм. Тэд соёлын давхцлын тодорхой бус нэгэн орон зайг тэмдэглэнэ. Нийгмийн шинжлэх ухаан холимог байдлыг тэс ондоо соёл, нийгэм эсвэл шашны амьдралаас үүдэлтэй сөрөг утгатай оюун ухаан болон нэгтгэж үл болох логикуудыг үйлдэл хийх, бодож сэтгэх шинэ загварт нэгтгэх үзэгдэл гэж тодорхойлно. Нэн тэргүүнд энэ тохиолдолд соёлын дэвшил урагшилдаг ба миний бодлоор жинхэнэ шинэчлэлийн боломж эндээс бүрдэнэ.
Э. Отгонбаяр буюу Отго нь 1981 оны 1-р сарын 18-нд Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотоод ажилчин Эршүүгийн 6 дах хүү нь болж төрсөн. Төв, Хойд, зүүн Азийн дунд байрлах талын Монгол орон нь Герман улсаас бараг 5 дахин том бөгөөд 3 сая иргэнтэй энэ улс дэлхийн хамгийн сийрэг хүн амтай бие даасан улс билээ. Хэдэн мянган жилийн туршид энд нүүдэлчид оршин сууж ирсэн байдаг. 12-р зууны эцсээр Чингис хаан 70 жилийн хугацаанд дэлхийн нэг гүрэн болгосон түүхтэй. Тэр үеээс хойш Монгол улс буддын, ламын шашинтай бөгөөд эдгээр нь социалист ард улсын (Монгол улс нь ЗХУ-ын дараа хоёрдахь социалист орон) тогтолцоог даван оршин тогтож буй.
Зураач Отго нь 7-н төрсөн болон 1 өргөмөл ах дүү нартайгаа энэ дэлхийн нөгөө өнцөгт өсөж өндийсөн. Түүний урлагийн авьяас нь эрт элэрсэн бөгөөд 1990 –д онуудад Улаанбаатар хот дах ДУДС-д Монгол Зургийн ангид суралцжээ. Дараа нь бие дааж 6 жилийн турш монголын уламжлалт бичил зургийн урлагт суралцаж, хэсэг хугацаанд уран зургийн сэргээн засварлагчаар ажиллаж байжээ. Ингэхдээ Отго нь өөрийн эх орны нутгаар явган, морьтой, усан болон агаарын хөлөг онгоцоор “нүүдэллэн” нуугдмал өнцөг, орон нутаг, сүм хийд алгасахгүй эх сурвалжууд дээр очсон байдаг. Ингэж явахдаа янз бүрийн хүмүүстэй учирч өөрийн багш нартайгаа хамт амьдарч байжээ. Энэ цаг үеээс л өөрийн өвөг дээдсийн эх нутаг болон тэдгээрийн итгэж ирсэн шашин шүтлэгт сэтгэлтэй болсон байдаг.
Отгоо монголын бичил зургийн арга барил, бурхны дүр бүтээх урлаг болон бишрэл сүсгийг багш шавийн шууд харилцаатай буддын ламын шашны хийдүүдэд эзэмшсэн бөгөөд зургийн бүх багажийг өөрөө хийж эхэлсэн. Тэрбээр гар урлал гэхээсээ илүүтэй гүн ухаан болсон Танка зургийн чадварыг гарамгай эзэмшсэн. Танка зураг нь тантри буддизмын (ламын шашны) дүрслэгдсэн төрх нь юм. Танка (Thangka) зураг-г хийд сүм, гэртээ бурхны өмнө бясалгал хийх үед дэлгэдэг ба олон нийтийн мөргөл үйлдэхэд залдаг.
Отгоо хамгийн нарийн ширхэгтэй бийрээр хараа зүйн туслах багажгүй өчүүхэн диа гэрэл зургийн (6x7см) хэмжээтэй зайд олон зуун Будда, Бодисаттва болох сахиусыг зурж, маш нарийн хээтэй тусдаа фигуруудыг бүтээжээ. Түүний нууцлаг хар суурь нь хөө, нэрмэл архиар найруулагдсан, өнгүүд нь эрдэслэг болон ургамал гаралтай пигментуудийг сарлагийн шийрээс гарган авсан цавуугаар бэхжүүлсэн байдаг. Тодорхой болсон урсгал дотор Отго урлагийн хүний хувьд өөрийгөө шинээр олж, зургийн урлаг нь түүнд шашны аливаа нэгэн зорилго агуулгагүй бясалгал болдог. Тэрбээр, амьд бурхнаар дамжин эрч хүч гүйцэтгэгч өөрт нь зэвсэг хэрэгсэл болж ирнэ гэсэн бишрэлтэт ойлголттой ажилдаг.
“Бурханы зургийг гараараа бус бясалгаж буй мэт сэтгэл оюунаараа бүтээдэг. Энэ үед яг л бясалгал хийж байгаа мэт шинэ эрч хүч, энерг ирдэг”. Зураач бурхадын дүрийг бүтээхдээ хамгийн сүүлд мэлмийг нь тодруулснаар бурхад амилдаг.
Энэхүү зураг урлагийн хамгийн чухал суурь нь байгалийн гэрэл юм. Монголд жилд 300 хоног нартай байдаг. Тиймээс Отгоогийн хувьд Герман улс нэгэн сорилт болсон. Учир нь Отгонбаяр төрийн олон шагнал хүртэж, дэлхий даяар үзэсгэлэн гаргасны дараа 2005 онд Берлин рүү нүүж ирэн 2007 онд дахин урлагт суралцахаар энэ удаа Берлины Урлагийн Их Сургуулийн - Урлагийн Хүрээлэнд элсэн, 2010 онд урлагийн мастер цолтойгоор дүүргэсэн.
Уран бүтээлч маань ийнхүү баруун европын урлагийн түүх болон орчин үеийн урлагийн арга барил, бурхны дүр бүтээх урлаг, ухамсрыг эзэмшсэн төдийгүй урлаг, хэвлэл мэдээлэл, постмодерны тухай өнөө үеийн хэлэцүүлэгт гүн орсон болно. Тэрбээр хил даван шинэ ертөнц рүү нэвтэрч, өөрийн харах ертөнцөө өргөтгөсөн боловч өмнөх хэвшмэл болсон зүйлсээ үгүйсгээгүй юм. Отго Германд зураачаар ажиллаад зогсохгүй Европ болон өөрийн эх орны хоорондох урлаг болон оюун ухааны солилцоонд идэвхитэй оролцдог. “Зураг” галерейдаа тэрбээр өрнө дорныг уулзуулах, монголын соёлыг мэдрэх боломж олгосон, Монгол улсын ерөнхий сайд ч орж гардаг, урлагаар амьсгалсан найрсаг төвийг бий болгосон.
Германд нарны гэрэл дутаж, “тэнгэр бараг байнга бүрхэг”. Хэдий тийм ч Герман улс Отгоогийн хоёрдахь сургууль төгсөлтийн дараахь 5 жилийн турш өөрийн өвөрмөц хосолмол зургийн стилийг (his hybrid style) хөгжүүлсэн газар нутаг юм. Энэхүү хэв маягт юуг ч холилдуулахгүй, уусгахгүй ба хоёр ертөнцийн соёл зургаар дүрслэгдэж, хоорондын зөрчил нь зураг болж даван туулагдах юм: Отго нь хэдийнээ өөрийн эх орны соёл, урлагийн хүрээнд орчин үеийн уур амьсгал оруулхаас гадна монголын бичил зургийн урлагийн гайхамшигт арга барил, бурханы дүр бүтээх уламжлалаар өөрийн зургийн хэрэгслэлдээ төвлөрсөн, өөр рүүгээ хандсан, Мане (Édouard Manet) болон импрессионизмын үеээс абстракцийн замыг сонгосон, уламжлалт барууны урлагийг баяжуулсан болно. Энэхүү хоёр эсрэг чиглэлтэй зургийн ойлголтыг нэвтэрч тэдний синтезийг Отгоо бий болгож байна. Түүний зургийн урлаг нь үзвэрийн бие даасан онцгой үйл явдал болох нь нотлогдсон. Санаатай зохиогдож, урлагийн өндөр түвшинд шийдлээ олсон энэ холимог нөхцөл байдал хоёр соёлын давхцлаар илэрхийлэгдэж, шинэ санааны үүд хаалга болжээ.
Отгоогийн одоогийн уран бүтээлд бурхан бүтээх илүү чөлөөт байдал болон илүү абстракцирүү хандсан нь ажиглагдана. Дүрэлзсэн графикийн драм, камасутра тачаалал нь диваажингийн эвтэй дүрсүүдийн тайвширсан огторгуйд зайгаа тавьж байна. Зургийн бүтэц нь зургийн санаанд илүү хүчтэй, ач холбогдолтой болж байгаа.
Тод хурц өнгө давамгайлж байсан хэсэг хугацааны (phase of the trend of neon-colours) дараа өнөөдөр цэрд маягийн үндсэн өнгө давамгайлж байна. Үүний зэрэгцээ зургийн бүтэц нь дохионы хэв шинжтэй болон туршилтын чанартай болсон юм. Зургийн нэг бүрчлэн элементууд илүү хүчтэй хоорондоо ууссан, холилдсон чичирхийлэл үүсгэж (hybrid mix- forms), илүү жигд болсон зургийн гадаргуу дээгүүр долгион болон мета-хээ мэт урсаж өнгөрнө.
Бид өнөөдөр тод илэрхийлэлтэй акриль будгийн зураг дээр маш нарийн чадварлаг түүшээр зурсан дүрсүүдтэй давуун холстын өмнө зогсоно. Эрээн тахийн сүргийг даган явах судалтай хослол өмссөн эмэгтэйчүүд оптик урлагийн шуурга дэгдээнэ. Пингвин шувууны сүрэг нь дөнгж гэрэлтэж харагдасна мөсөн цэнхэр доод ертөнцөд унтарч шижээтэй. Аж амьдралын нэгэн орой үдэш нүдэнд багтахгүй адуун сүрэг оюу өнгөтэй хээр талд давхиж буй зураг үзэсгэлэнгийн сүүлийн танхимын гэрэлд маш сайхан өнгө шилжилттэй.
Үзэсгэлэнд нэр хайрласан “Цагаан” Триптих (гурван талт буюу гурвалсан уран бүтээл) Та цасан өнгөт торны дунд чармай нүцгэн хүмүүсийн бие, монголын амьтны ертөнцөөс ирсэн согоо, янгир, туулай болон ирвэсүүдээс тогтох хээнүүдийн бөөгнөрөл олж харна. Зургуудын огторгуйд хүн зүй ёсоор өчүүхэн харагдана. Уламжлалт аргаар томруулах шилгүй зурсан дүрслэлтүүд холоос давууны нэхмэл мэт нийлж харагдана. Энэхүү сансар огторгуйд бүх ном Бурханы амьсгал шиг бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг нэвтрэх, зогсолтгүй өөрчлөлт авчрах хөдөлгөөнд захирагдана.
Э.Отгонбаяр нь өөртөө итгэлтэй, өнөө үеийн өрний уран бүтээлч болон төлөвшсөн бөгөөд эндээс өөрийн эх орны соёлын хөгжилд хувь нэмрээ оруулдаг зураач болсон байна. Иймд түүнийг зүй ёсоор Монголын орчин үеийн урлагийн хамгийн чухал уран бүтээлч гэж нэрлэж болох аж. Гэвч Отго нь түүнээс ч илүү: олон улсын зураачдын пост-постмодернизмын үеийн төлөөлөгч тэрбээр өнөө үеийн постмедиа зургийн урлагт шинэчлэлийн түлхэц өгч байгаа зураач хүн. Энэхүү түлхэц нь зураг болон утгын түвшин давхцах үед нэг нэгэндээ чөлөөтэй нэвтрэх боломж олгоно. Бид иж бүрэн, өөрийгөө тод хүчтэй илэрхийлсэн, өвөрмөц уран зургийн хэллэгтэй зураачийн нийт бүтээлтэй танилцаж байгаа бөгөөд эдгээр нь биднийг бишрүүлж, гайхшруулж байна.
Бид байгаль дэлхийг харуулсан зургуудын дунд зогсож байна. Харийн боловч ямар нэгэн сонин мэдрэмжээр танил ч юм шиг ертөнц бидний нүдэнд тусна. Зах хязгааргүй зэлүүд нутагт нууцлаг амьдрал өрнөнө. Олон удаа давцах өнгөт зурвасуудаас тогтох суурин дээр бужигнасан олон дүрсүүд шигтгээстэй.
Холоос уламжлалт бус бүтцүүдийг гайхалтай амилуулсан мэт харагдах бүтээл ойртон харахад постмодерн ёжлол (postmoderner Ironie) маягийн таслалттай текст болон хувирч, гадаргуу дээр нь тулан очиж үзэхэд диваажингийн гэнэн цайлган, ариун сэтгэлээрээ аливаа нэгэн шүүмжлэл, өнөө үетэй огт холбоогүй, маш ухаалаг график шийдвэртэй комикстэй төсөөтэй фигуруудын дүрслэл байх юм.
Бидний харж байгаа зураг олон үет гэх үгийн жинхэнэ утгаараа энд байна. Нэг талаас лазурь болсон олон өнгийн давхцсан хийсвэр урсгалууд, нөгөө талаас уран гүйцэтгэлтэй нэг хэвийн хүн болон амьтны дүрсүүдийн холболт, шуурга, сүлжээ нийт талбайг бүрхэнэ. Бид зураг урлах энэхүү холилдоогүй, хэтийн төлөвгүй хоёр түвшин нь бидний түгээмэл ухаарлын хэмжүүрүүдээс тэс ондоо байдлаар өөр хоорондоо чадварлаг нийлснийг олж харна.
Абстракц, дүрслэлт алга болоогүй төдийгүй өөрсдийн эсрэг тэсрэг чанараа тус бүр илүү тод харуулна. Гэвч зураг дахь ертөнц дэлбэрч сүйрэхийн оронд дэлгэцнээ тайтгаруулсан зөрчлөөс гэнэт урьд өмнө үзэгдээгүй дүрэлзсэн гэгээтэй, бурхны дүр бүтээлийн олон утгатай том хэмжээний хээ урган гарч, дүрсүүдийн эмх замбараагүй байдал болон хатуу системчлэлийн хоорондох омголон зөрчил бишрэл төрүүлнэ.
Товчхондоо: Бидний харж буй зурагт нэг хэмжээст тайлбарлал, учир шалтгааны тайлалт боломжгүй. Иймд зүй ёсоор сонирхол татах талбарт нэвтрэн орохдоо болгоомжтой байвал зохистой.
Танихгүй газар аялах бид эхлээд зөвхөн үүнийг хэлж чадах юм: Энэхүү гайхал төрүүлэх зургууд ХОСОЛМОЛУУД (HYBRIDES) юм. Тэд соёлын давхцлын тодорхой бус нэгэн орон зайг тэмдэглэнэ. Нийгмийн шинжлэх ухаан холимог байдлыг тэс ондоо соёл, нийгэм эсвэл шашны амьдралаас үүдэлтэй сөрөг утгатай оюун ухаан болон нэгтгэж үл болох логикуудыг үйлдэл хийх, бодож сэтгэх шинэ загварт нэгтгэх үзэгдэл гэж тодорхойлно. Нэн тэргүүнд энэ тохиолдолд соёлын дэвшил урагшилдаг ба миний бодлоор жинхэнэ шинэчлэлийн боломж эндээс бүрдэнэ.
Э. Отгонбаяр буюу Отго нь 1981 оны 1-р сарын 18-нд Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотоод ажилчин Эршүүгийн 6 дах хүү нь болж төрсөн. Төв, Хойд, зүүн Азийн дунд байрлах талын Монгол орон нь Герман улсаас бараг 5 дахин том бөгөөд 3 сая иргэнтэй энэ улс дэлхийн хамгийн сийрэг хүн амтай бие даасан улс билээ. Хэдэн мянган жилийн туршид энд нүүдэлчид оршин сууж ирсэн байдаг. 12-р зууны эцсээр Чингис хаан 70 жилийн хугацаанд дэлхийн нэг гүрэн болгосон түүхтэй. Тэр үеээс хойш Монгол улс буддын, ламын шашинтай бөгөөд эдгээр нь социалист ард улсын (Монгол улс нь ЗХУ-ын дараа хоёрдахь социалист орон) тогтолцоог даван оршин тогтож буй.
Зураач Отго нь 7-н төрсөн болон 1 өргөмөл ах дүү нартайгаа энэ дэлхийн нөгөө өнцөгт өсөж өндийсөн. Түүний урлагийн авьяас нь эрт элэрсэн бөгөөд 1990 –д онуудад Улаанбаатар хот дах ДУДС-д Монгол Зургийн ангид суралцжээ. Дараа нь бие дааж 6 жилийн турш монголын уламжлалт бичил зургийн урлагт суралцаж, хэсэг хугацаанд уран зургийн сэргээн засварлагчаар ажиллаж байжээ. Ингэхдээ Отго нь өөрийн эх орны нутгаар явган, морьтой, усан болон агаарын хөлөг онгоцоор “нүүдэллэн” нуугдмал өнцөг, орон нутаг, сүм хийд алгасахгүй эх сурвалжууд дээр очсон байдаг. Ингэж явахдаа янз бүрийн хүмүүстэй учирч өөрийн багш нартайгаа хамт амьдарч байжээ. Энэ цаг үеээс л өөрийн өвөг дээдсийн эх нутаг болон тэдгээрийн итгэж ирсэн шашин шүтлэгт сэтгэлтэй болсон байдаг.
Отгоо монголын бичил зургийн арга барил, бурхны дүр бүтээх урлаг болон бишрэл сүсгийг багш шавийн шууд харилцаатай буддын ламын шашны хийдүүдэд эзэмшсэн бөгөөд зургийн бүх багажийг өөрөө хийж эхэлсэн. Тэрбээр гар урлал гэхээсээ илүүтэй гүн ухаан болсон Танка зургийн чадварыг гарамгай эзэмшсэн. Танка зураг нь тантри буддизмын (ламын шашны) дүрслэгдсэн төрх нь юм. Танка (Thangka) зураг-г хийд сүм, гэртээ бурхны өмнө бясалгал хийх үед дэлгэдэг ба олон нийтийн мөргөл үйлдэхэд залдаг.
Отгоо хамгийн нарийн ширхэгтэй бийрээр хараа зүйн туслах багажгүй өчүүхэн диа гэрэл зургийн (6x7см) хэмжээтэй зайд олон зуун Будда, Бодисаттва болох сахиусыг зурж, маш нарийн хээтэй тусдаа фигуруудыг бүтээжээ. Түүний нууцлаг хар суурь нь хөө, нэрмэл архиар найруулагдсан, өнгүүд нь эрдэслэг болон ургамал гаралтай пигментуудийг сарлагийн шийрээс гарган авсан цавуугаар бэхжүүлсэн байдаг. Тодорхой болсон урсгал дотор Отго урлагийн хүний хувьд өөрийгөө шинээр олж, зургийн урлаг нь түүнд шашны аливаа нэгэн зорилго агуулгагүй бясалгал болдог. Тэрбээр, амьд бурхнаар дамжин эрч хүч гүйцэтгэгч өөрт нь зэвсэг хэрэгсэл болж ирнэ гэсэн бишрэлтэт ойлголттой ажилдаг.
“Бурханы зургийг гараараа бус бясалгаж буй мэт сэтгэл оюунаараа бүтээдэг. Энэ үед яг л бясалгал хийж байгаа мэт шинэ эрч хүч, энерг ирдэг”. Зураач бурхадын дүрийг бүтээхдээ хамгийн сүүлд мэлмийг нь тодруулснаар бурхад амилдаг.
Энэхүү зураг урлагийн хамгийн чухал суурь нь байгалийн гэрэл юм. Монголд жилд 300 хоног нартай байдаг. Тиймээс Отгоогийн хувьд Герман улс нэгэн сорилт болсон. Учир нь Отгонбаяр төрийн олон шагнал хүртэж, дэлхий даяар үзэсгэлэн гаргасны дараа 2005 онд Берлин рүү нүүж ирэн 2007 онд дахин урлагт суралцахаар энэ удаа Берлины Урлагийн Их Сургуулийн - Урлагийн Хүрээлэнд элсэн, 2010 онд урлагийн мастер цолтойгоор дүүргэсэн.
Уран бүтээлч маань ийнхүү баруун европын урлагийн түүх болон орчин үеийн урлагийн арга барил, бурхны дүр бүтээх урлаг, ухамсрыг эзэмшсэн төдийгүй урлаг, хэвлэл мэдээлэл, постмодерны тухай өнөө үеийн хэлэцүүлэгт гүн орсон болно. Тэрбээр хил даван шинэ ертөнц рүү нэвтэрч, өөрийн харах ертөнцөө өргөтгөсөн боловч өмнөх хэвшмэл болсон зүйлсээ үгүйсгээгүй юм. Отго Германд зураачаар ажиллаад зогсохгүй Европ болон өөрийн эх орны хоорондох урлаг болон оюун ухааны солилцоонд идэвхитэй оролцдог. “Зураг” галерейдаа тэрбээр өрнө дорныг уулзуулах, монголын соёлыг мэдрэх боломж олгосон, Монгол улсын ерөнхий сайд ч орж гардаг, урлагаар амьсгалсан найрсаг төвийг бий болгосон.
Германд нарны гэрэл дутаж, “тэнгэр бараг байнга бүрхэг”. Хэдий тийм ч Герман улс Отгоогийн хоёрдахь сургууль төгсөлтийн дараахь 5 жилийн турш өөрийн өвөрмөц хосолмол зургийн стилийг (his hybrid style) хөгжүүлсэн газар нутаг юм. Энэхүү хэв маягт юуг ч холилдуулахгүй, уусгахгүй ба хоёр ертөнцийн соёл зургаар дүрслэгдэж, хоорондын зөрчил нь зураг болж даван туулагдах юм: Отго нь хэдийнээ өөрийн эх орны соёл, урлагийн хүрээнд орчин үеийн уур амьсгал оруулхаас гадна монголын бичил зургийн урлагийн гайхамшигт арга барил, бурханы дүр бүтээх уламжлалаар өөрийн зургийн хэрэгслэлдээ төвлөрсөн, өөр рүүгээ хандсан, Мане (Édouard Manet) болон импрессионизмын үеээс абстракцийн замыг сонгосон, уламжлалт барууны урлагийг баяжуулсан болно. Энэхүү хоёр эсрэг чиглэлтэй зургийн ойлголтыг нэвтэрч тэдний синтезийг Отгоо бий болгож байна. Түүний зургийн урлаг нь үзвэрийн бие даасан онцгой үйл явдал болох нь нотлогдсон. Санаатай зохиогдож, урлагийн өндөр түвшинд шийдлээ олсон энэ холимог нөхцөл байдал хоёр соёлын давхцлаар илэрхийлэгдэж, шинэ санааны үүд хаалга болжээ.
Отгоогийн одоогийн уран бүтээлд бурхан бүтээх илүү чөлөөт байдал болон илүү абстракцирүү хандсан нь ажиглагдана. Дүрэлзсэн графикийн драм, камасутра тачаалал нь диваажингийн эвтэй дүрсүүдийн тайвширсан огторгуйд зайгаа тавьж байна. Зургийн бүтэц нь зургийн санаанд илүү хүчтэй, ач холбогдолтой болж байгаа.
Тод хурц өнгө давамгайлж байсан хэсэг хугацааны (phase of the trend of neon-colours) дараа өнөөдөр цэрд маягийн үндсэн өнгө давамгайлж байна. Үүний зэрэгцээ зургийн бүтэц нь дохионы хэв шинжтэй болон туршилтын чанартай болсон юм. Зургийн нэг бүрчлэн элементууд илүү хүчтэй хоорондоо ууссан, холилдсон чичирхийлэл үүсгэж (hybrid mix- forms), илүү жигд болсон зургийн гадаргуу дээгүүр долгион болон мета-хээ мэт урсаж өнгөрнө.
Бид өнөөдөр тод илэрхийлэлтэй акриль будгийн зураг дээр маш нарийн чадварлаг түүшээр зурсан дүрсүүдтэй давуун холстын өмнө зогсоно. Эрээн тахийн сүргийг даган явах судалтай хослол өмссөн эмэгтэйчүүд оптик урлагийн шуурга дэгдээнэ. Пингвин шувууны сүрэг нь дөнгж гэрэлтэж харагдасна мөсөн цэнхэр доод ертөнцөд унтарч шижээтэй. Аж амьдралын нэгэн орой үдэш нүдэнд багтахгүй адуун сүрэг оюу өнгөтэй хээр талд давхиж буй зураг үзэсгэлэнгийн сүүлийн танхимын гэрэлд маш сайхан өнгө шилжилттэй.
Үзэсгэлэнд нэр хайрласан “Цагаан” Триптих (гурван талт буюу гурвалсан уран бүтээл) Та цасан өнгөт торны дунд чармай нүцгэн хүмүүсийн бие, монголын амьтны ертөнцөөс ирсэн согоо, янгир, туулай болон ирвэсүүдээс тогтох хээнүүдийн бөөгнөрөл олж харна. Зургуудын огторгуйд хүн зүй ёсоор өчүүхэн харагдана. Уламжлалт аргаар томруулах шилгүй зурсан дүрслэлтүүд холоос давууны нэхмэл мэт нийлж харагдана. Энэхүү сансар огторгуйд бүх ном Бурханы амьсгал шиг бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг нэвтрэх, зогсолтгүй өөрчлөлт авчрах хөдөлгөөнд захирагдана.
Э.Отгонбаяр нь өөртөө итгэлтэй, өнөө үеийн өрний уран бүтээлч болон төлөвшсөн бөгөөд эндээс өөрийн эх орны соёлын хөгжилд хувь нэмрээ оруулдаг зураач болсон байна. Иймд түүнийг зүй ёсоор Монголын орчин үеийн урлагийн хамгийн чухал уран бүтээлч гэж нэрлэж болох аж. Гэвч Отго нь түүнээс ч илүү: олон улсын зураачдын пост-постмодернизмын үеийн төлөөлөгч тэрбээр өнөө үеийн постмедиа зургийн урлагт шинэчлэлийн түлхэц өгч байгаа зураач хүн. Энэхүү түлхэц нь зураг болон утгын түвшин давхцах үед нэг нэгэндээ чөлөөтэй нэвтрэх боломж олгоно. Бид иж бүрэн, өөрийгөө тод хүчтэй илэрхийлсэн, өвөрмөц уран зургийн хэллэгтэй зураачийн нийт бүтээлтэй танилцаж байгаа бөгөөд эдгээр нь биднийг бишрүүлж, гайхшруулж байна.
© Ulrike Lorenz 2015
--------------------------------------------------------------
Урлаг судлаач П.Сэргэлэн
2015 оны 5 дугаар сарын 14
"The International Biennial of Painting Chisinau - 2015"
буюу "Олон улсын орчин үеийн уран зургийн биеннал Кишинев - 2015"-ээс
Монгол улсыг төлөөлөн уран бүтээлч Э.Отгонбаяр "Туурайн төвөргөөн – 52"
(акрил зотон, 160*150 см, 2015 он) бүтээлээр тэргүүн байрны шагналыг (Grand Prix) авч Монгол морьдын туурайн төвөргөөнөөр Европыг хуйлрууллаа.
Тус биеннал нь 2009 онд анх Молдав улс Соёлын Яамныхаа ивээл дор үүсгэн байгуулж хоёр жилд нэг удаа орчин үеийн уран зургийг туурвигч олон улсын зураачдыг дэмжиж, тэдний уран бүтээлийг дэлхий дахинд түгээн дэлгэрүүлэх, танилцуулж урамшуулах зорилгоор зохион байгуулж ирсэн бөгөөд Молдавын нийслэл Кишинев (Chisinau) хотын нэрээр ийнхүү биеннал-г нэрлэсэн байдаг.
Энэхүү 4 дэхь удаа зохиогдож буй олон улсын урлагийн нэр төртөй арга хэмжээг мэргэжлийн 8 хүнтэй олон улсын шүүгчдийн баг 32 орноос оролцсон 145 уран бүтээлчидийн 160 шалгарсан бүтээлүүдтэй танилцан шилдэг 6 уран бүтээлийг шалгаруулсны нэг нь биенналийн хамгийн том шагнал болох (Grand Prix)-ийг "Туурайн төвөргөөн – 52" бүтээлд өгөхөөр тодруулжээ. Нийт олон улсын нэр хүндтэй 8 шүүгчидийн 7 нь уг бүтээлийн төлөө саналаа өгсөн нь тус тэмцээний хувьд анх удаа дийлэнх шүүгчид нэг бүтээлийг санал нэгтэй тэргүүн байранд сонгосон тохиолдол боллоо гэж биенналийн ерөнхий куратор, Молдавын Үндэсний Урлагийн Музейн ерөнхий захирал З.Тудор (Tudor Zbârnea) онцлон тэмдэглэж хэлсэн байна.
2015 оны 5 дугаар сарын 14-ний өдөр Молдав улсын нийслэл Кишиневт биенналийн шилдгүүдэд шагналыг гардуулснаар үзэсгэлэнг нээх бөгөөд Молдавын Урчуудын Эвлэлийн Хорооны үзэсгэлэнгийн танхимд тус шалгарсан бүтээлүүд нь 2015 оны 6 дугаар сарын 7-ны өдрийг хүртэл тавигдаж улмаар энэ үзэсгэлэн бүрэн эхээрээ 2015 оны 8 сард Румын Улсын нийслэл Бухарест хотыг зорино.
Э.Отгонбаярын цуврал бүтээлүүдийн нэг болох "Туурайн төвөргөөн – 52" нь түүний энэ оны анхны бүтээл ба 1999 онд тус цувралын эхний бүтээл зурагдаад одоо Австрали улсад, харин хамгийн томд тооцогдох 720*440 см хэмжээтэй "Туурайн төвөргөөн – 30" нь 2012-2013 онд бүтээгдээд одоо та бидний сайн мэдэх Бест Вестерн Пример Туушин зочид буудлын хоймор танхимийг чимж байгаа.
Монголын орчин үеийн уран бүтээлчидийн томоохон төлөөлөгч Э.Отгонбаяр монгол зургийн уламжлалт арга, техникийг задлан хөгжүүлж орчин цагийн хэлбэрт оруулан уран бүтээлээ туурвидаг онцлогтой. Тэрбээр 2005 оноос хойш Герман улсад амьдарч бүтээлээ туурвихын зэрэгцээ 2010 онд Берлиний Урлагийн Их Сургуулийг амжилттай дүүргэж улмаар тухайн жилдээ "ЗУРАГ" нэртэй галерейг орчин үеийн урлагийн төв гэгдэх Берлин хотод үүсгэн байгуулсан нь Монголын урлагийн түүхэнд монгол хүн хилийн чанадад нээсэн анхны галерей болсон байдаг.
OTGO is The Winner of GRAND PRIX
of The International Biennale of Painting Chisinau-2015
--------------------------------------------------------------
Магистрын сэдэв:
"Өнөөгийн Монгол дахь Чингис Хаан-Культ уран бүтээлч Эршүүгийн Отгонбаярын Комик номын тусгалд"
Арианэ Сауэрын (Ariane Sauer) магистрын ажил
Герман Улс, Хайдэлбергийн их сургуулийн философийн тэнхим (2014)
Герман Улс, Хайдэлбергийн их сургуулийн философийн тэнхим (2014)
Товчлол:
Монгол
улс сүүлийн 25 жилд монголын түүх болон түүхэн дэх анхны их эзэн Чингис
хааныг (1155-1227) эргэн судлах, шүтэх нь газар авчээ. Тэрээр 13 зууны
эхэн үед тархай бутархай байсан нүүдэлчин овог отгийг нэгтгэж төв Азийн
их эзэнт гүрнийг байгуулсан юм. 1990 оныг хүртэл Зөвлөлт холбоот
улсын нөлөөгөөр Чингис хаан болон түүнийг үзэх үзэл нь улс төр, соёлын
хорионд хязгаарлагдсаар, харин өнөөгийн Монголд түүний нэр мөн хөрөг нь
үндэсний онцлог дүр "identification figure"
болоод байна. Тус магистрын ажилд монголын урлаг тэр тусмаа дүрслэх
урлагт өнөөдрийн Чингис Хаан-Культ хэрхэн тусгалаа олж буйн жишээг олны
танил зураач Э.Отгонбаярын "Монголын нууц товчоо" комик номонд
хэрхэн илэрхийлснээр судалсан байна. XX зууны түүхэн баримтанд
тодорхойлсноор мөн уран зохиолын дурсгал болсон Монголын нууц
товчооноос (1228-1240) эх аван Отгогийн комик зургийн номноос зарим
зургийг ишлэн авч Иконография (iconography)
хөрөг зураг зүй, хэлбэр, стилийн хувьд ялган, төрөлжүүлэхийн зэрэгцээ
комик зургийг төрлийх нь хувьд судалжээ. Отгогийн комикт дахь
Чингис хааны дүрслэлийг харьцуулан үзэх үүднээс Белгийн уран бүтээлч
Грифо, Францын Патрик Цотх нарын 1997 онд хэвлүүлсэн гурамсан комикыг
судалгааны үндсэн жишээ болгон авч ашиглав.
--------------------------------------------------------------
Др. Матиас Рихтэр (Dr. Mathias Richter)
Quelle: Märkische Allgemeine - Zeitung am Montag, den 21.Juli 2014
„Märkische Allgemeine“ Сонин, 2014.07.21
(Герман хэлнээс Монгол хэл рүү орчуулсан Д.Гэрэлтуяа.)
Quelle: Märkische Allgemeine - Zeitung am Montag, den 21.Juli 2014
„Märkische Allgemeine“ Сонин, 2014.07.21
(Герман хэлнээс Монгол хэл рүү орчуулсан Д.Гэрэлтуяа.)
ХҮМҮҮН ДҮРСТ ӨНГӨТ ХИВС
Барутын Гласхүйттэ музей (Das Museum Baruther Glashütte) Монголын уран бүтээлч Э.Отгонбаярын бүтээлийг толилуулж байна.
Барут
- Зөвхөн бүтээлийн хэмжээ нь гэхэд л сэтгэл хөдөлгөм сүрдэм том. Энэхүү
уран зураг нь зургаан метр хагасын урттай, хоёр метр гаруй өндөртэй.
Ажиглах алхам бүрт пиксель мэт бяцхан дүрсүүд амилан хөдлөн тодорно.
Нийт гадаргуу болон контур нарийнаар хүрээлэгдсэн дүрсүүд урагш хойшоо
түрэгдэн тодрон гарч илэрхийлэгдэхэд бусад хэсэг нь үндсэн сууриндаа
зохицон үлдэнэ. Бүтээлийн бодит дүрслэл нь бүүр ойртон ажиглавал
тодорхой харагдана: Чухамдаа ХҮН, ХҮН, ХҮН. Хүмүүсийн дундуур заримдаа
эмх замбараагүй холилдсон төрөл бүрийн амьтад акрилаар зотон даавуун
суурин дээр гайхалтай нарийн ажиллагаатай зурагджээ.
Mонголын миниатур зураач Эршүүгийн Отгонбаярын (товчилсон нэр нь Отго) ХҮН нэртэй тус бүтээл нь энэ долоо хоногийн сүүлээр Барутын Гласхүйттэ музейд нээгдсэн ХҮН хэмээх үзэсгэлэнд тавигдан толилуулагдаж байна. ХҮН сэдэв нь Отгоогийн уран бүтээлд онцгой байр суурь эзэлдэг. Нарийн үечлэлтэй нямбай зурагдсан тэдгээр хүмүүс асар том талбай, орон зайд аялах мэт. Нарийвчлан харахад бараг л томруулдаг шил хэрэг болмooр.
Cансар огторгуйтай харьцуулахад хүн гэгч өчүүхэн эс хэдий ч үй түмээрээ дэлхий ертөнцийн хамаг зайг бөглөн эзэгнэж бусад биетэнд оршин амьдрах орон зайг үл орхимой. Энэхүү том уян хатан хуйлдаг (Rollbild) зураг дээрх түм түмэн хүний дунд амьтад тэмцэн дэвсгэр өнгөнд гээгдэн уусч замхрах мэт. Xомо сапиенс нь нүцгэн дүрслэгдсэнээр байгалийн хүчний эсрэг эмзэг өртөмтгий байдлыг илтгэсэн байна. Ялангуяа аливаад хүмүүний эмх замбараагүй бие махбодийн үймээн дунд бие биенээ хайрлах, маргалдан үзэн ядаx, тулалдан тэмцэx, хүлээн зөвшөөрөх зэрэг амьдралын бүхий л үйл явц дүрслэгджээ. Отгоогийн ажлуудаас соёл иргэншлийн шүүмжтэй асуудлуудыг зарим талаар үйлдвэрлэлийн өмнөх үеийн нийгмийн ертөнцөд оршин байсан өнцгөөс ч тодорхой харж болно.
Есөн жил гаруй хугацаанд Берлинд амьдарч буй уран бүтээлч маань Барутын үзэсгэлэнд энэ бүтээлээс гадна сүүлд туурвисан дөрвөлсөн бүтээлээ дэлгэн танилцуулж байна. Бараан гүн суурин дээр xурц тод неон контураар дүрсэлсэн хүн ба амьтдын нарийн чимхлүүр дүрсүүд амилан тодорно.
Хэдийгээр гадаргуун бүтэц зохиомжийн өнгө нь орчин үеийн шийдэлтэй ч уламжлалт хивсний хийцийг санагдуулам. Учир нь 1981 онд Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотод төрж өссөн уран бүтээлчийн маань урлагийн хөгжлийн замнал нь уламжлал дээр үндэслэгдсэнд оршино. Тэрээр өөрийн уран бүтээлийн гараагаа төрсөн эх нутагтаа сонгодог миниатур зураг болох буддын шашны бурхадын жижиг дүрслэлийг диа хэмжээнд даавуун дээр харааны туслах хэрэгслэлгүйгээр зурснаар эхэлжээ. Хамгийн сүүлд бурханы мэлмийг нээснээр уламжлалт заншлын дагуу бурханы бүтээл амилдаг. Отгоо энэхүү зургийн техникийг шашинлаг талаас салган орчин үеийн урлаг болох сэтгэл хөдөлгөм бүтээлүүддээ хослуулан ашигладаг. Барутад түүний 90 оны сүүлээр бүтээсэн гурван миниатур зургууд үзэсгэлэнгийн жижиг өрөөний гадна хананд өлгөгдөн тавигдсан байгаа. Дотор талд нь уран бүтээлчийн маш онцгой ажил шилэн хоргонд толилуулагдсан нь зөвхөн 30 см x 20 см хэмжээтэй даавуун дээр шороон будгаар зурсан Камасутра буюу 1200 хүнийг дүрсэлсэн эротик сэдэвт бүтээл юм.
Сониуч үзэгч та томруулдаг шилээр энэ бүтээлийн дотоод ертөнцийг өөртөө нарийвчлан нээн харах боломжтой.
Mонголын миниатур зураач Эршүүгийн Отгонбаярын (товчилсон нэр нь Отго) ХҮН нэртэй тус бүтээл нь энэ долоо хоногийн сүүлээр Барутын Гласхүйттэ музейд нээгдсэн ХҮН хэмээх үзэсгэлэнд тавигдан толилуулагдаж байна. ХҮН сэдэв нь Отгоогийн уран бүтээлд онцгой байр суурь эзэлдэг. Нарийн үечлэлтэй нямбай зурагдсан тэдгээр хүмүүс асар том талбай, орон зайд аялах мэт. Нарийвчлан харахад бараг л томруулдаг шил хэрэг болмooр.
Cансар огторгуйтай харьцуулахад хүн гэгч өчүүхэн эс хэдий ч үй түмээрээ дэлхий ертөнцийн хамаг зайг бөглөн эзэгнэж бусад биетэнд оршин амьдрах орон зайг үл орхимой. Энэхүү том уян хатан хуйлдаг (Rollbild) зураг дээрх түм түмэн хүний дунд амьтад тэмцэн дэвсгэр өнгөнд гээгдэн уусч замхрах мэт. Xомо сапиенс нь нүцгэн дүрслэгдсэнээр байгалийн хүчний эсрэг эмзэг өртөмтгий байдлыг илтгэсэн байна. Ялангуяа аливаад хүмүүний эмх замбараагүй бие махбодийн үймээн дунд бие биенээ хайрлах, маргалдан үзэн ядаx, тулалдан тэмцэx, хүлээн зөвшөөрөх зэрэг амьдралын бүхий л үйл явц дүрслэгджээ. Отгоогийн ажлуудаас соёл иргэншлийн шүүмжтэй асуудлуудыг зарим талаар үйлдвэрлэлийн өмнөх үеийн нийгмийн ертөнцөд оршин байсан өнцгөөс ч тодорхой харж болно.
Есөн жил гаруй хугацаанд Берлинд амьдарч буй уран бүтээлч маань Барутын үзэсгэлэнд энэ бүтээлээс гадна сүүлд туурвисан дөрвөлсөн бүтээлээ дэлгэн танилцуулж байна. Бараан гүн суурин дээр xурц тод неон контураар дүрсэлсэн хүн ба амьтдын нарийн чимхлүүр дүрсүүд амилан тодорно.
Хэдийгээр гадаргуун бүтэц зохиомжийн өнгө нь орчин үеийн шийдэлтэй ч уламжлалт хивсний хийцийг санагдуулам. Учир нь 1981 онд Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотод төрж өссөн уран бүтээлчийн маань урлагийн хөгжлийн замнал нь уламжлал дээр үндэслэгдсэнд оршино. Тэрээр өөрийн уран бүтээлийн гараагаа төрсөн эх нутагтаа сонгодог миниатур зураг болох буддын шашны бурхадын жижиг дүрслэлийг диа хэмжээнд даавуун дээр харааны туслах хэрэгслэлгүйгээр зурснаар эхэлжээ. Хамгийн сүүлд бурханы мэлмийг нээснээр уламжлалт заншлын дагуу бурханы бүтээл амилдаг. Отгоо энэхүү зургийн техникийг шашинлаг талаас салган орчин үеийн урлаг болох сэтгэл хөдөлгөм бүтээлүүддээ хослуулан ашигладаг. Барутад түүний 90 оны сүүлээр бүтээсэн гурван миниатур зургууд үзэсгэлэнгийн жижиг өрөөний гадна хананд өлгөгдөн тавигдсан байгаа. Дотор талд нь уран бүтээлчийн маш онцгой ажил шилэн хоргонд толилуулагдсан нь зөвхөн 30 см x 20 см хэмжээтэй даавуун дээр шороон будгаар зурсан Камасутра буюу 1200 хүнийг дүрсэлсэн эротик сэдэвт бүтээл юм.
Сониуч үзэгч та томруулдаг шилээр энэ бүтээлийн дотоод ертөнцийг өөртөө нарийвчлан нээн харах боломжтой.
„Märkische Allgemeine“ Сонин, 2014.07.21
Барутын Гласхуйттэ музей (Das Museum Baruther Glashütte)
Үзэсгэлэн 2014.07.19-2014.08.31-г хүртэл
--------------------------------------------------------------
-TOBY WULFF FILMPRODUKTION BERLIN ҮЗҮҮЛЖ БАЙНА ТОБИ ВУЛФ-Н КИНО 'ЗУРАГ'-
--------------------------------------------------------------
Э. Отгонбаярын Петер Циммэрман (Gallery Peter Zimmermann) галерейд гаргасан үзэсгэлэнгийн нээлт, 2014.3.28
Монголын тухай ойлголт мэдлэг бидний хувьд төсөөлөн байгаагүй ертөнц юм. Германаас 4,5 дахин том хавтгай дөрвөлжин газар нутагт ердөө л 3,18 сая хүн оршин суудгийн дөч орчим хувь нь нийслэл Улаанбаатарт амьдардаг, харин үлдсэн нь хаана суудгийг дурдах нь илүү бизээ. Эмэхүү тэнгэрлэг хязгаар нутагт Монгол орон дэлхийн улс төрд нөлөө бүхий үүрэг гүйцэтгэж анхаарлын төвд оршдоггүй ч улам сонирхлын төвд байх ёстой мэт. Монголын түүх арвин юм: Чингис хааны үед хүн төрөлхтний түүхэнд хамгийн том газар нутаг харьяалал бүхий эзэмшилтэй байжээ.
Шинэ үе болох 1600 оноос Монгол улс Энэтхэг-Төвдийн уламжлалт буддын шашныг түшсэнээр буддын урлагийн төв болжээ. Энэ сэдвийг хөндсөнөөрөө Отгогийн уран бүтээлд анхаарлаа хандуулъя. Монголын буддын урлагийн онцгой чанар нь Танка (Thangka) буюу бурханы зурагт орших ба бусад буддын шашинтай орны урлагтай харьцуулахад сүм хийдийн ханын чимэглэл болон хуйлмал зурагнуудад амьтдын дүрслэл оруулж ирсэн байдаг.
Зураач Отго нь Монголын орчин үеийн урлагийн хамгийн чухал төлөөлөгчдийн нэг юм. Түүний ажлууд нь шинэлэг, хөнгөн, дахин давтагдашгүйгээрээ сэтгэл татдаг. Хүн амьтдын бяцхан дүрсүүд тойрон бүжих нь түүний голдуу зонхилох том хэмжээт бүтээлүүдийг тэр чигээр хучих мэт.
Харийн соёл урлагийг уламжлал түүхийн онцлогийг нь сайн мэдэхгүйгээр дүгнэн хэлэхэд бэрхтэй байдаг. Бид өөрийн нүд соёлд захирагдан, тогтсон арга барилаараа л хардаг болохоор зарим нэг зүйлийг анзаарахгүй эсвэл өөрөөр хүлэн авах нь бий. Жишээлбэл христийн соёлыг огт мэддэггүй хүн Ариун Гэгээнтний гэр бүлийн зургийг хараад энгийн хүмүүсийн л зураг байна гэж ойлгоно. Бид аль аль талаасаа ийм хязгаарлагдмал төсөөлөлтэй урлагт ханддагаа хүлээн зөвшөөрөх ёстой.
Отгогийн зургийн суурийг эхлээд энгийнээр хэлвэл хоёр давхаргаас бүрддэг. Би "энгийнээр" гэж хэлсэн учир нь зургийн давхарга нь олон төрлийн үечлэлээс үүсч, өнгөнөөс гарах дүрсүүд нарийн контор зураасаар хүрээлэгдсэнээр үндсэн сууринаасаа тодрон ялгардаг аж. Ихэвчлэн зөвхөн хоёр ба гурван төрлийн үндсэн өнгөнөөс үүссэн олон төрлийн тон сүүдрүүд байх аж. Энэ байдал нь өнгөц харахад нэг өнгөөр зурагдсан зураг буюу Монохром (Monochrome) мэт андуурмаар сэтгэгдэл төрүүлдэг ч урсах мэт өнгөний уусалтууд тодорхой дүрслэлийн амьд хөдөлгөөнийг авчирна. Эмэгтэй, эрэгтэй хүмүүс диваажинд байгаа мэт эхээс төрсөн биеэрээ дүрслэгдсэнээр цаг хугацааны хувьд ямар нэгэн үе Эпохе-д (Epoche) хамаарагдахгүйн зэрэгцээ олон төрлийн амьтдын ертөнцийг хамтад нь үзүүлжээ. Ихэвчлэн морьдын дүрслэл байх авч галуу, хөх дэглий, хотон, загас жараахай, чонон сүрэг, буга гэх мэтчилэн үргэлжилнэ. Өнгөний уусалтаас ихэвчлэн бүжиглэж буй мэт хүн болон амьтдын хөдөлгөөн тодрон гарч ирсэн нь хүн байгалийн хүйн холбоог харуулж үзэгчийг гүн татна. Нэг нэгэндээ шингэж орсон хоёр буюу гурван тод өнгөний гэрэлтэй тоноос бүрдэх улаан/шар, зүсмэн ягаан/шар, ногоон/цэнхэр, мөн ногоон/ягаан өнгөнүүд тоглоно. Үүнээс үүдэн үзэсгэлэнг "Цэнхэр Улаан" гэж нэрлэсэн байна.
Отгогийн өмнөх ажлуудад хүн/амьтан дүрслэл дээр навч цэцэгсцэцэгсийн дүрслэлүүд нь хээ хуарын шинжийг агуулан зургийн ерөнхий донжийг төгөлдөржүүлсэн байдаг. Зотон даавуун дээр бараг л нэвтрэхийн аргагүй ширэнгэн сүлжмэл дүрслэлүүд нь зургийн элементийг нягт шинжлэхийг хүлээх мэт. Харагдаж, нээгдэж буй бүхэн нүдээр үзэхэд гайхшруулмаар, алхам бүрт шинэ үзэгдэл рүү хөтлөнө.
Отго зургаар суралцсаны дараа удаан хугацаанд бие даан уламжлалт миниатур зургийн техник угсаатан зүй судалсны үр дүнд өвөрмөц бөгөөд өөрийн гэсэн орчин цагийн шилжилтийг уран бүтээлдээ нээж нэвтрүүлсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл уламжлалыг орчин үеийн хэллэг рүү оруулснаараа онцлог юм.
Бясалгал байдлаар бүтээдэг бурханы зураг, тэр дундаа нэг үйлдлээр буюу эхэлснээр зогсолтгүй зурсаар дуусгадаг зарим бурханы зургийг уран бүтээлч тодорхойлон хэлэхдээ: "Бурханы зургийг гараараа бус бясалгаж буй мэт сэтгэл оюунаараа бүтээдэг. Энэ үед яг л бясалгал хийж байгаа мэт шинэ эрч хүч, энерг ирдэг. " гэжээ. Оюунаас үүсч байгаа гарын урсгал, үргэлжийн мөнхийн хөдөлгөөнд орших амьдралын мөн чанарыг илэрхийлж, материаллаг ертөнцөөс өөрийгөө чөлөөлж, оюунлаг ертөнцийн замруу ордог аж.
2005 оноос Берлинд амьдарч буй энэхүү монгол уран бүтээлчийн ажлууд нь дэлхийн олон төрлийн соёлыг хамааруулан өөртөө шингээж чадсанаараа дэлхийн урлагт тооцогдоно. Тэрбээр зөвхөн түүний төрсөн нутаг монголын урлагийг өнөө цаг руу тууштай хөтлөөд зогсоогүй, даяарчлалын шинэ үед өөрийн ард түмнийхээ соёлын элч болон, нутгийн уламжлалаа гээлгүйгээр олон улсын хэмжээнд сэтгэсэн байна. Нарийн мэдрэмжээр өрнө дорнын урлагийн уламжлал дундаас бүтсэн түүний уран бүтээл даяарчлалын өнөөө үед хүрэлцэн иржээ.
--------------------------------------------------------------
Монголын
уран зургийг дэлхий дахинд таниулж буй залуу зураач бол Э.Отгонбаяр юм.
Тэрбээр ХБНГУ-д амьдран, уран бүтээлээ туурвидаг төдийгүй Берлин хотод
өөрийн “Зураг” хэмээх уран зургийн галлерейг ажиллуулдаг ажээ. Анх удаа
Монголдоо "ОТГО" арт хэмээх уран бүтээлийн үзэсгэлэнг “Цагаан дариум”
арт галлерейд нээгээд байгаа түүнтэй уран бүтээлийнх нь
талаар
ярилцлаа.
-Та “ОТГО” арт үзэсгэлэнгийнхээ талаар сонирхуулахгүй юу?
-Үзэсгэлэн маань Зайсангийн хажууд байдаг “Цагаан дариум” арт галлерейд дэлгэгдлээ. Нийтдээ 20 гаруй бүтээл тавигдсан байгаа.
-“Хүн” гэдэг бүтээл тань их сонирхол татсан. Та энэ санаагаа яаж олсон бэ?
-Нэрэнд нь гол учир бий. Бидний амьдарч байгаа нийгэмд хүн болгон бүхнийг чадах мэт өөрсдийгөө бодож байдаг. Үнэн хэрэгтээ байгалийг хэзээ ч захирч чадахгүй. Хүний хийсэн үйлдлээс болж байгаль дэлхий сүйрч, тогтвортой байдал алдагдаж, гамшиг, галт түймэр, цөлжилт явагдаж байна. Энэ болгоны хариуцлагыг хүн хүлээнэ. Ийм утгаар бүтээлээ “хүн” гэж нэрлэсэн юм. Бүтээлд 11 мянган хүнийг “Бичил хүн”-ээр сэтгэж зурсан. Санаа нь хүн болгон адилгүй, өөр өөр ааш араншин, өнгө төрхтэй байдгийг харуулсан. Тиймдээ ч 11 мянган хүний ааш араншин, өнгө төрхийг гаргах гэж их хичээсэн. Зургийг хүмүүс харахдаа олон өнгөний зохицол мэт ойлгоно. Ойртоод харах тусмаа олон төрлийн байрлалтай хүн гэдгийг мэднэ. Голоор нь амьтад зурсан байгаа биз.
-“Хүн” бүтээлээ хэр удаан зурсан бэ?
-“Хүн” зураг маань хоёр жилийн дотор бүтсэн. Анх зурж эхлэх үедээ тооцоолоход таван жил зурна гэж бодож байсан. Гэтэл зурж эхэлсэн даруйд зураг маань яг л соронз шиг татаад би өөрөө ч гэр бүлээ золиосолж уйгагүй зурсан. Золиосолсон гэдэг нь хоёр нялх хүүхэдтэй байсан болохоор аавын ажил маш их байдаг учраас түүнийгээ эхнэртээ даатган зургандаа хамаг анхаарлаа хандуулсан. Үүнд бол ганц талархах зүйл маань ерөөсөө эхнэр маань.
-Хэзээнээс уран зураг сонирхох болов?
-Яг хэзээ гэдгээ мэдэхгүй. Анх харандаа дэвтэр барьж сурсан үеэс байх. Харин мэргэжлийн тал руугаа зорилго болгож орсон нь 15 настайдаа зургийн дугуйланд явж, багштай болоод илүү мэргэжлийн түвшин рүү хичээж, сонирхох болсон доо.
-Герман улсад нээсэн “Зураг” галлерейнхаа талаар ярихгүй юу. Монголчууд хэр их сонирхож очив. Гадаадын иргэд яаж хүлээж авав?
-“Зураг” галлерейг монгол хүн нээсэн боловч, дэлхийн урлагийн галлерей гэж хэлж болно. Хүмүүс буруу ойлгоод байдаг юм. Монгол хүн галлерей нээсэн болохоор монгол галлерей л гэж ойлгодог. Ерөнхийдөө миний гол зорилго жилд арван үзэсгэлэн нээлээ гэхэд хоёрыг нь монгол зургийн үзэсгэлэн болгож байя гэж бодсон. Нөгөө найман үзэсгэлэн нь янз бүрийн үндэстний үзэсгэлэн байж болно. Хэдийгээр нээгдээд хоёр жил болж байгаа ч гэсэн 20 орчим үзэсгэлэн, 50 орчим урлаг соёлын арга хэмжээ зохион байгуулагдсан.
-Бие даасан үзэсгэлэнгээ хэдэн удаа дэлгэж байсан бэ. Олон орны үзэсгэлэнд оролцож байсан юм билээ?
-Энэ удаагийн “ОТГО” арт үзэсгэлэн нь бие даасан 28 дахь нь. Гадны орны үзэсгэлэнд 60-70 удаа оролцсон. Монголдоо анх удаагийнх нь.
-Та Германд, урлагийн их сургуульд урлагийн менежментийн чиглэлээр суралцаж байсан юм билээ. Энэ талаараа сонирхуулахгүй юу?
-Сургуулиа 2010 онд төгсөөд тэр эрчээрээ галлерейгаа байгуулж байсан. Урлагийн менежментийг урлаг судлахгүйгээр ойлгох аргагүй. Угаасаа урлаг судлал бол урлагийн менежментийн дор хаяж 60 хувийг авч явдаг. Миний мастерийн ажлын сэдэв маань урлаг судлал байсан. Миний сурсан чиглэл их сонирхолтой. Ерөнхийдөө яаж үзэсгэлэн зохион байгуулах вэ. Тэр дундаа ганцаарчилсан, хамтарсан гэх мэтчилэн арга техник, онолын талаас нь гурван жил судалсан.
-Урлагийн менежментийн чиглэлээр суралцаж байсан. Тэгэхээр монголд сүүлийн жилүүдэд маш олон үзэсгэлэн үүдээ нээдэг боллоо. Мөн залуу уран бүтээлчид ихээр бий болсон. Энэ тал дээр та мэргэжлийн үүднээс юу гэж бодож байна вэ?
-Монголд олон галлерей бий болсон байна лээ. Монгол, европын галлерей бүтэц зохион байгуулалтын хувьд өөр. Монголд бүтээлээ дэлгэхийн тулд уран бүтээлч бүх юмаа өөрөө хийдэг. Зургаа байршуулах, мэдээлэл түгээх, урилга хийх зэргээс эхлээд бүх зүйлийг бие даан хариуцна. Германд үзэсгэлэн гаргах эрх авсан л бол монголчуудын хэлдэгээр “од” гэсэн үг. Тэр хүн юу ч хийхгүй зөвхөн зургаа л зурна. Бусдыг нь хариуцан ажиллах хүмүүс бий. Үзэсгэлэнгийнхээ нээлтэд 15 минут хоцорч ирэхэд зочид хүлээж байдаг. Нээлтэд ч бараг үг хэлдэггүй. Урлаг судлаачид ирж үг хэлнэ, тэгээд л болоо. Хэрэв зураач үг хэлэх юм бол талархлын үг хэлээд л болдог.
-Тэгвэл гадаад орны урлагийн менежмент, монгол хоёрын хооронд их зааг ялгаа байдаг уу?
-Монгол хөгжиж байна. Хамгийн гол бүтцийнх нь ганц өөрчлөлт болохоор Монголд үзэсгэлэн гаргахын тулд төлбөр төлөх шаардлагатай болдог юм байна. Герман гэхэд л галлерейны эзэн бүх зардлыг нь хариуцдаг. Мөн эрсдэлийг өөрсдөө үүрч, бүтээл нь зарагдсан тохиолдолд түүнийг авч гэрээний дагуу хэн хэндээ олгодог. Иймэрхүү асуудлаас болж зааг гарч байна. Уран бүтээлч санхүүгийн асуудалд оролцдоггүй. Зөвхөн зураг л зурах үүрэгтэй. Харин манайд зурахаас гадна бүх менежментээ өөрөө хийдэг. Энэ нь бүтээл туурвих цаг хугацаанаас хумсалдаг.
-Ойрын зорилго тань юу вэ?
-Европын холбоотой сүлжээ харилцаа сайн тогтооё гэж бодож байгаа. Ирээдүйн зорилго бол Америк тив, Австрали тивтэй холболт хийх төлөвлөгөөтэй байна. Азиас ирсэн хүн чинь ганцхан европ гээд баймааргүй байна. Нилээн том сүлжээтэй болно.
-Та “Монголын нууц товчоо”-г зурагжуулсан гэсэн тэр талаараа ярихгүй юу?
-Тийм ээ. Түүнийг анх 1998 оноос хойш нухаж байгаа. Тайлбарлахдаа комик ном гэж хэлдэг. “Монголын нууц товчоон”-д орсон нэг өгүүлбэр бүрийг зурагжуулж байгаа. Зарим нэг өгүүлбэр хоёр зураг болох тохиолдол ч байна. Одоогоор 3000 мянган зураг болсон. Ерөнхийдөө бараг бэлэн болж байгаа. Янзлах, засвар хийх ажил их гарч байгаа. Одоо бараг арван хэдэн жил ажиллаж байна даа. Нэгэнтээ л удаан оролдсон юм чинь ул суурьтайхан шиг юм хийе гэж бодоод байлгаад байгаа.
-Та ямар нэг сэдэвт баригддаг уу?
-Миний нэг азтай тал ч юм уу, одоо юу зурах вэ гэж хэзээ ч бодож үзээгүй. Тийм түүх ч байхгүй. Нэг зураг зурж байхад дараагийн зурагны санаа ороод ирчихдэг. Одоо гэхэд л германд 25 гаруй зураг эхлүүлсэн байгаа. Жаахан туйлбаргүй байж магадгүй л дээ. Яг шинэ санаа төрсөн даруйдаа эхлэхгүй бол мартагдана. Найрагчид онгод орно гэдэг шүү дээ тэрэн шиг л бас онгод ордог. /инээв/
-Та олон шагнал авч байв уу?
-Шагнал гэдэг маань манайхан шиг энгэр цоолон медаль зүүх гэсэн утга биш. Барууны оронд бол хийж буй үйлдэл, хэлж буй үг нь л надад шагнал болдог. Миний үзэсгэлэнг үзэх гэж хоёр өдөр галт тэргэнд сууж ирж байгаа герман иргэнийг хараад маш их урам орсон. Энэ хүн өөр юу ч биш зөвхөн миний үзэсгэлэнг үзэх гэж ирж байгаад нь баярласан. Мөн гарын үсэг авах гэж зорьж ирдэг хүмүүс ч бий. Мөн германд сургууль төгссөн манай ангийн гурван оюутан миний гарын үсгийг ирж авч байсан. Бас нэг сонирхолтой юм нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Германы шинэ ерөнхийлөгчийн айлчлалаар очиход хамгийн том хүлээн авалт хийсний дараа намайг хэвлэлээр, урлаг, улс төрийн 130 том одын нэг гэж бичсэн байсан. Энэ мэтчилэн биет бус зүйлээс их шагнал авдаг.
-Та “ОТГО” арт үзэсгэлэнгийнхээ талаар сонирхуулахгүй юу?
-Үзэсгэлэн маань Зайсангийн хажууд байдаг “Цагаан дариум” арт галлерейд дэлгэгдлээ. Нийтдээ 20 гаруй бүтээл тавигдсан байгаа.
-“Хүн” гэдэг бүтээл тань их сонирхол татсан. Та энэ санаагаа яаж олсон бэ?
-Нэрэнд нь гол учир бий. Бидний амьдарч байгаа нийгэмд хүн болгон бүхнийг чадах мэт өөрсдийгөө бодож байдаг. Үнэн хэрэгтээ байгалийг хэзээ ч захирч чадахгүй. Хүний хийсэн үйлдлээс болж байгаль дэлхий сүйрч, тогтвортой байдал алдагдаж, гамшиг, галт түймэр, цөлжилт явагдаж байна. Энэ болгоны хариуцлагыг хүн хүлээнэ. Ийм утгаар бүтээлээ “хүн” гэж нэрлэсэн юм. Бүтээлд 11 мянган хүнийг “Бичил хүн”-ээр сэтгэж зурсан. Санаа нь хүн болгон адилгүй, өөр өөр ааш араншин, өнгө төрхтэй байдгийг харуулсан. Тиймдээ ч 11 мянган хүний ааш араншин, өнгө төрхийг гаргах гэж их хичээсэн. Зургийг хүмүүс харахдаа олон өнгөний зохицол мэт ойлгоно. Ойртоод харах тусмаа олон төрлийн байрлалтай хүн гэдгийг мэднэ. Голоор нь амьтад зурсан байгаа биз.
-“Хүн” бүтээлээ хэр удаан зурсан бэ?
-“Хүн” зураг маань хоёр жилийн дотор бүтсэн. Анх зурж эхлэх үедээ тооцоолоход таван жил зурна гэж бодож байсан. Гэтэл зурж эхэлсэн даруйд зураг маань яг л соронз шиг татаад би өөрөө ч гэр бүлээ золиосолж уйгагүй зурсан. Золиосолсон гэдэг нь хоёр нялх хүүхэдтэй байсан болохоор аавын ажил маш их байдаг учраас түүнийгээ эхнэртээ даатган зургандаа хамаг анхаарлаа хандуулсан. Үүнд бол ганц талархах зүйл маань ерөөсөө эхнэр маань.
-Хэзээнээс уран зураг сонирхох болов?
-Яг хэзээ гэдгээ мэдэхгүй. Анх харандаа дэвтэр барьж сурсан үеэс байх. Харин мэргэжлийн тал руугаа зорилго болгож орсон нь 15 настайдаа зургийн дугуйланд явж, багштай болоод илүү мэргэжлийн түвшин рүү хичээж, сонирхох болсон доо.
-Герман улсад нээсэн “Зураг” галлерейнхаа талаар ярихгүй юу. Монголчууд хэр их сонирхож очив. Гадаадын иргэд яаж хүлээж авав?
-“Зураг” галлерейг монгол хүн нээсэн боловч, дэлхийн урлагийн галлерей гэж хэлж болно. Хүмүүс буруу ойлгоод байдаг юм. Монгол хүн галлерей нээсэн болохоор монгол галлерей л гэж ойлгодог. Ерөнхийдөө миний гол зорилго жилд арван үзэсгэлэн нээлээ гэхэд хоёрыг нь монгол зургийн үзэсгэлэн болгож байя гэж бодсон. Нөгөө найман үзэсгэлэн нь янз бүрийн үндэстний үзэсгэлэн байж болно. Хэдийгээр нээгдээд хоёр жил болж байгаа ч гэсэн 20 орчим үзэсгэлэн, 50 орчим урлаг соёлын арга хэмжээ зохион байгуулагдсан.
-Бие даасан үзэсгэлэнгээ хэдэн удаа дэлгэж байсан бэ. Олон орны үзэсгэлэнд оролцож байсан юм билээ?
-Энэ удаагийн “ОТГО” арт үзэсгэлэн нь бие даасан 28 дахь нь. Гадны орны үзэсгэлэнд 60-70 удаа оролцсон. Монголдоо анх удаагийнх нь.
-Та Германд, урлагийн их сургуульд урлагийн менежментийн чиглэлээр суралцаж байсан юм билээ. Энэ талаараа сонирхуулахгүй юу?
-Сургуулиа 2010 онд төгсөөд тэр эрчээрээ галлерейгаа байгуулж байсан. Урлагийн менежментийг урлаг судлахгүйгээр ойлгох аргагүй. Угаасаа урлаг судлал бол урлагийн менежментийн дор хаяж 60 хувийг авч явдаг. Миний мастерийн ажлын сэдэв маань урлаг судлал байсан. Миний сурсан чиглэл их сонирхолтой. Ерөнхийдөө яаж үзэсгэлэн зохион байгуулах вэ. Тэр дундаа ганцаарчилсан, хамтарсан гэх мэтчилэн арга техник, онолын талаас нь гурван жил судалсан.
-Урлагийн менежментийн чиглэлээр суралцаж байсан. Тэгэхээр монголд сүүлийн жилүүдэд маш олон үзэсгэлэн үүдээ нээдэг боллоо. Мөн залуу уран бүтээлчид ихээр бий болсон. Энэ тал дээр та мэргэжлийн үүднээс юу гэж бодож байна вэ?
-Монголд олон галлерей бий болсон байна лээ. Монгол, европын галлерей бүтэц зохион байгуулалтын хувьд өөр. Монголд бүтээлээ дэлгэхийн тулд уран бүтээлч бүх юмаа өөрөө хийдэг. Зургаа байршуулах, мэдээлэл түгээх, урилга хийх зэргээс эхлээд бүх зүйлийг бие даан хариуцна. Германд үзэсгэлэн гаргах эрх авсан л бол монголчуудын хэлдэгээр “од” гэсэн үг. Тэр хүн юу ч хийхгүй зөвхөн зургаа л зурна. Бусдыг нь хариуцан ажиллах хүмүүс бий. Үзэсгэлэнгийнхээ нээлтэд 15 минут хоцорч ирэхэд зочид хүлээж байдаг. Нээлтэд ч бараг үг хэлдэггүй. Урлаг судлаачид ирж үг хэлнэ, тэгээд л болоо. Хэрэв зураач үг хэлэх юм бол талархлын үг хэлээд л болдог.
-Тэгвэл гадаад орны урлагийн менежмент, монгол хоёрын хооронд их зааг ялгаа байдаг уу?
-Монгол хөгжиж байна. Хамгийн гол бүтцийнх нь ганц өөрчлөлт болохоор Монголд үзэсгэлэн гаргахын тулд төлбөр төлөх шаардлагатай болдог юм байна. Герман гэхэд л галлерейны эзэн бүх зардлыг нь хариуцдаг. Мөн эрсдэлийг өөрсдөө үүрч, бүтээл нь зарагдсан тохиолдолд түүнийг авч гэрээний дагуу хэн хэндээ олгодог. Иймэрхүү асуудлаас болж зааг гарч байна. Уран бүтээлч санхүүгийн асуудалд оролцдоггүй. Зөвхөн зураг л зурах үүрэгтэй. Харин манайд зурахаас гадна бүх менежментээ өөрөө хийдэг. Энэ нь бүтээл туурвих цаг хугацаанаас хумсалдаг.
-Ойрын зорилго тань юу вэ?
-Европын холбоотой сүлжээ харилцаа сайн тогтооё гэж бодож байгаа. Ирээдүйн зорилго бол Америк тив, Австрали тивтэй холболт хийх төлөвлөгөөтэй байна. Азиас ирсэн хүн чинь ганцхан европ гээд баймааргүй байна. Нилээн том сүлжээтэй болно.
-Та “Монголын нууц товчоо”-г зурагжуулсан гэсэн тэр талаараа ярихгүй юу?
-Тийм ээ. Түүнийг анх 1998 оноос хойш нухаж байгаа. Тайлбарлахдаа комик ном гэж хэлдэг. “Монголын нууц товчоон”-д орсон нэг өгүүлбэр бүрийг зурагжуулж байгаа. Зарим нэг өгүүлбэр хоёр зураг болох тохиолдол ч байна. Одоогоор 3000 мянган зураг болсон. Ерөнхийдөө бараг бэлэн болж байгаа. Янзлах, засвар хийх ажил их гарч байгаа. Одоо бараг арван хэдэн жил ажиллаж байна даа. Нэгэнтээ л удаан оролдсон юм чинь ул суурьтайхан шиг юм хийе гэж бодоод байлгаад байгаа.
-Та ямар нэг сэдэвт баригддаг уу?
-Миний нэг азтай тал ч юм уу, одоо юу зурах вэ гэж хэзээ ч бодож үзээгүй. Тийм түүх ч байхгүй. Нэг зураг зурж байхад дараагийн зурагны санаа ороод ирчихдэг. Одоо гэхэд л германд 25 гаруй зураг эхлүүлсэн байгаа. Жаахан туйлбаргүй байж магадгүй л дээ. Яг шинэ санаа төрсөн даруйдаа эхлэхгүй бол мартагдана. Найрагчид онгод орно гэдэг шүү дээ тэрэн шиг л бас онгод ордог. /инээв/
-Та олон шагнал авч байв уу?
-Шагнал гэдэг маань манайхан шиг энгэр цоолон медаль зүүх гэсэн утга биш. Барууны оронд бол хийж буй үйлдэл, хэлж буй үг нь л надад шагнал болдог. Миний үзэсгэлэнг үзэх гэж хоёр өдөр галт тэргэнд сууж ирж байгаа герман иргэнийг хараад маш их урам орсон. Энэ хүн өөр юу ч биш зөвхөн миний үзэсгэлэнг үзэх гэж ирж байгаад нь баярласан. Мөн гарын үсэг авах гэж зорьж ирдэг хүмүүс ч бий. Мөн германд сургууль төгссөн манай ангийн гурван оюутан миний гарын үсгийг ирж авч байсан. Бас нэг сонирхолтой юм нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Германы шинэ ерөнхийлөгчийн айлчлалаар очиход хамгийн том хүлээн авалт хийсний дараа намайг хэвлэлээр, урлаг, улс төрийн 130 том одын нэг гэж бичсэн байсан. Энэ мэтчилэн биет бус зүйлээс их шагнал авдаг.
Ч.СУВДАА
Эх сурвалж: "ӨДРИЙН ШУУДАН" сонин
--------------------------------------------------------------
Нүүдэллэж яваа зураач
Энэ
удаагийн өдрийн зочноор Э.Отгонбаярыг урилаа. Тэрээр Монголоос анх удаа
гадаадад байнгын ажиллагаатай галерей ажиллуулж байгаа нэгэн юм.
Тодруулбал, Герман улсын нийслэл Берлин хотод хоёр жилийн өмнөөс
"Зураг" нэртэй уран зургийн галерей эрхэлжээ. Галерейдаа зөвхөн Монгол
төдийгүй олон орны уран бүтээлчдийн 20 гаруй үзэсгэлэнг зохион
байгуулсан байна. Жилд арван үзэсгэлэн толилууллаа гэхэд хоёр нь монгол
уран бүтээлчийнх байдаг гэнэ.
Түүний эцэг, эх нь хэвлэлийн үйлдвэрт насаараа ажиллаад тэтгэвэрт гарсан хүмүүс байжээ. Гэр бүлд нь урлагийн хүн байгаагүй бөгөөд багадаа "Би морь зурах шуналтай" гэж ярьдаг байсан тэрээр хэзээнээс уран зурагт дурласнаа мэддэггүй гэнэ. Э.Отгонбаяр эх орондоо 1998 онд Монгол зургийн ангийг төгсөж уран бүтээлч болох гараагаа эхэлжээ. Тэгээд Монгол зураг болон Монголын түүхийн судлаачаар бие даан ажиллаж байгаад 2005 онд Берлин хотод Герман улсын их сургуульд урлаг судлаач, урлагийн менежер мэргэжлээр гурван жил суралцаж магистрийн зэрэгтэй төгссөн аж.
Арваад жил Герман Улсад амьдрах хугацаандаа Европын холбооны улсуудын томоохон хотуудад 27 удаа үзэсгэлэн гаргасан гэнэ. Тэр нь амжилттай болсонд урамшин өөрийн галерейгаа байгуулжээ. Галерей нь тус бүр 100 метр квадрат талбай бүхий хоёр давхар гэнэ. Галерейнх нь нэг давхарт өөрийнх нь уран бүтээлүүд байнга гардаг. Харин нөгөө давхартаа уран зургийн үзэсгэлэн, хүлээн авалт, илтгэл, концерт зохион байгуулдаг аж. Хоёр жилийн хугацаанд 70 орчим арга хэмжээ зохиосон гэнэ. Энэ тухайгаа "Ямар ч арга хэмжээ зохиосон надад ашигтай. Хүн ирж л байвал зургийг минь хүмүүс үзэж байна шүү дээ" гэх.
Тэрээр "Миний хийсэн ажил бүрийн ард Монгол гэсэн нэр гарч байдаг. Эх орондоо ааваараа овоглоод гадаадад явахдаа эх орноороо овоглодог гэдэг үнэн юм билээ" гэж хуучиллаа. Берлинд хүмүүс галерейгаа дандаа өөрсдийн нэрээр нэрлэсэн байдаг гэнэ. Харин Э.Отгонбаяр галерейгаа яагаад "Зураг" гэж нэрлэсэн тухайг нь сонирхоход "Англи, Герман хэлэнд хар зураг, фото зураг, уран зураг зэрэг үгийг огт өөр өөр үгээр илэрхийлдэг. Харин Монгол хэлэнд зураг гэсэн үндсэн үг хэвээрээ яваад байдаг. Тиймээс орчуулж болдоггүй энэ үгийг Герман хэлэнд бэлэглэхээр шийдсэн" гэв.
Зочин маань сүүлийн долоон жилийн турш эх орондоо ирээгүй байгаад ирсэн аж. Тэрээр Монголд хоол хүнсний үнэ болон Улаанбаатар хотод гурван өрөө байр авах нь Берлинтэй ижил үнэтэй болсон хэрнээ хүмүүсийнх нь цалин олигтой нэмэгдээгүй байгааг гайхаж сууна лээ.
Түүний энэ удаа ирсэн шалтгаан нь Монголдоо үзэсгэлэн гаргах мөн Берлинд төрсөн хоёр хүүхдэдээ эх орныг нь үзүүлэх аж. Түүний "ОТГО арт" үзэсгэлэн "Цагаан дариум" галерейд гарч буй. Тэрээр охиноо Номин, хүүгээ Танан гэж нэрлэжээ. Эхнэр Гэрэлтуяатайгаа монголд байхаасаа үерхэж эхэлсэн байна. Одоо эхнэр нь Берлинд эдийн засагч мэргэжлээр сурдаг аж. "Урлагийн хүмүүсийн ажил нь сайхан боловч мөнгөний төлөө яваад байж болдоггүй өөрийгөө золиослодог мэргэжил юм. Тиймээс эхнэрээ өөр мэргэжилтэйд баярлаж явдаг" гэсэн юм.
Тэрээр өөрийгөө Германд амьдарч байгаа нь ердөө л нүүдэл гэж тайлбарлаад тодорхой мэдлэг, хөрөнгөтэй болсон гэж үзэхээрээ монголдоо ирж урлаг судлалын багшаар ажиллана гэж боддог тухайгаа ярив. Мөн "Манайхан үзэсгэлэн, галерей хоёрыг нэг юм гэж ойлгоод байна. Үзэсгэлэнг танхимд эсвэл хаа нэгтээ гаргаж болдог зүйл бол галерей өөрийн гэсэн бодлоготой, даргатай газар байдаг" гэв. Тэрээр цааш нь "Гадаадын оронд уран бүтээлч супер од шиг л байдаг. Галерей нь уран бүтээлчээ сонгож, зургийг нь зөөвөрлөх, байрлуулах бүх л үйлчилгээ үзүүлж, зургийг нь үнэлдэг. Мөн Германы галерейд хүн хундага хагаллаа гэхэд галерейн эзэн нь очиж та бэртсэн үү гээд өөрөө үйлчилдэг. Гэтэл манайд нэг хундага санамсаргүй хагалбал 15 мянган төгрөгөөр торгоно гэж байх юм" гэж ярив.
Э.Отгонбаяр уран бүтээлдээ гол төлөв хүн, морь хоёрыг тусгадаг бөгөөд "Хүн" хэмээх нэгэн бүтээлд нь хүн, амьтны 11000 дүрс дүрслэгдсэн байдаг аж. Энэ зургийг хоёр жил зурсан бөгөөд долоо хоног бүрт нэг бүтэн өдөр суудаг байсан гэнэ. Тэрээр "Би өдөрт 12-15 цаг тасралтгүй зурж суухдаа ус ууж, хоол иддэггүй. Тэгэхээр ариун цэврийн өрөө орох шаардлагагүй болдог. Ингэж ажиллахдаа өөрөө ч мэдэлгүй бясалгалын байдалд ордог болохоор огт ядардаггүй" гэж өгүүлж байлаа.
Түүний эцэг, эх нь хэвлэлийн үйлдвэрт насаараа ажиллаад тэтгэвэрт гарсан хүмүүс байжээ. Гэр бүлд нь урлагийн хүн байгаагүй бөгөөд багадаа "Би морь зурах шуналтай" гэж ярьдаг байсан тэрээр хэзээнээс уран зурагт дурласнаа мэддэггүй гэнэ. Э.Отгонбаяр эх орондоо 1998 онд Монгол зургийн ангийг төгсөж уран бүтээлч болох гараагаа эхэлжээ. Тэгээд Монгол зураг болон Монголын түүхийн судлаачаар бие даан ажиллаж байгаад 2005 онд Берлин хотод Герман улсын их сургуульд урлаг судлаач, урлагийн менежер мэргэжлээр гурван жил суралцаж магистрийн зэрэгтэй төгссөн аж.
Арваад жил Герман Улсад амьдрах хугацаандаа Европын холбооны улсуудын томоохон хотуудад 27 удаа үзэсгэлэн гаргасан гэнэ. Тэр нь амжилттай болсонд урамшин өөрийн галерейгаа байгуулжээ. Галерей нь тус бүр 100 метр квадрат талбай бүхий хоёр давхар гэнэ. Галерейнх нь нэг давхарт өөрийнх нь уран бүтээлүүд байнга гардаг. Харин нөгөө давхартаа уран зургийн үзэсгэлэн, хүлээн авалт, илтгэл, концерт зохион байгуулдаг аж. Хоёр жилийн хугацаанд 70 орчим арга хэмжээ зохиосон гэнэ. Энэ тухайгаа "Ямар ч арга хэмжээ зохиосон надад ашигтай. Хүн ирж л байвал зургийг минь хүмүүс үзэж байна шүү дээ" гэх.
Тэрээр "Миний хийсэн ажил бүрийн ард Монгол гэсэн нэр гарч байдаг. Эх орондоо ааваараа овоглоод гадаадад явахдаа эх орноороо овоглодог гэдэг үнэн юм билээ" гэж хуучиллаа. Берлинд хүмүүс галерейгаа дандаа өөрсдийн нэрээр нэрлэсэн байдаг гэнэ. Харин Э.Отгонбаяр галерейгаа яагаад "Зураг" гэж нэрлэсэн тухайг нь сонирхоход "Англи, Герман хэлэнд хар зураг, фото зураг, уран зураг зэрэг үгийг огт өөр өөр үгээр илэрхийлдэг. Харин Монгол хэлэнд зураг гэсэн үндсэн үг хэвээрээ яваад байдаг. Тиймээс орчуулж болдоггүй энэ үгийг Герман хэлэнд бэлэглэхээр шийдсэн" гэв.
Зочин маань сүүлийн долоон жилийн турш эх орондоо ирээгүй байгаад ирсэн аж. Тэрээр Монголд хоол хүнсний үнэ болон Улаанбаатар хотод гурван өрөө байр авах нь Берлинтэй ижил үнэтэй болсон хэрнээ хүмүүсийнх нь цалин олигтой нэмэгдээгүй байгааг гайхаж сууна лээ.
Түүний энэ удаа ирсэн шалтгаан нь Монголдоо үзэсгэлэн гаргах мөн Берлинд төрсөн хоёр хүүхдэдээ эх орныг нь үзүүлэх аж. Түүний "ОТГО арт" үзэсгэлэн "Цагаан дариум" галерейд гарч буй. Тэрээр охиноо Номин, хүүгээ Танан гэж нэрлэжээ. Эхнэр Гэрэлтуяатайгаа монголд байхаасаа үерхэж эхэлсэн байна. Одоо эхнэр нь Берлинд эдийн засагч мэргэжлээр сурдаг аж. "Урлагийн хүмүүсийн ажил нь сайхан боловч мөнгөний төлөө яваад байж болдоггүй өөрийгөө золиослодог мэргэжил юм. Тиймээс эхнэрээ өөр мэргэжилтэйд баярлаж явдаг" гэсэн юм.
Тэрээр өөрийгөө Германд амьдарч байгаа нь ердөө л нүүдэл гэж тайлбарлаад тодорхой мэдлэг, хөрөнгөтэй болсон гэж үзэхээрээ монголдоо ирж урлаг судлалын багшаар ажиллана гэж боддог тухайгаа ярив. Мөн "Манайхан үзэсгэлэн, галерей хоёрыг нэг юм гэж ойлгоод байна. Үзэсгэлэнг танхимд эсвэл хаа нэгтээ гаргаж болдог зүйл бол галерей өөрийн гэсэн бодлоготой, даргатай газар байдаг" гэв. Тэрээр цааш нь "Гадаадын оронд уран бүтээлч супер од шиг л байдаг. Галерей нь уран бүтээлчээ сонгож, зургийг нь зөөвөрлөх, байрлуулах бүх л үйлчилгээ үзүүлж, зургийг нь үнэлдэг. Мөн Германы галерейд хүн хундага хагаллаа гэхэд галерейн эзэн нь очиж та бэртсэн үү гээд өөрөө үйлчилдэг. Гэтэл манайд нэг хундага санамсаргүй хагалбал 15 мянган төгрөгөөр торгоно гэж байх юм" гэж ярив.
Э.Отгонбаяр уран бүтээлдээ гол төлөв хүн, морь хоёрыг тусгадаг бөгөөд "Хүн" хэмээх нэгэн бүтээлд нь хүн, амьтны 11000 дүрс дүрслэгдсэн байдаг аж. Энэ зургийг хоёр жил зурсан бөгөөд долоо хоног бүрт нэг бүтэн өдөр суудаг байсан гэнэ. Тэрээр "Би өдөрт 12-15 цаг тасралтгүй зурж суухдаа ус ууж, хоол иддэггүй. Тэгэхээр ариун цэврийн өрөө орох шаардлагагүй болдог. Ингэж ажиллахдаа өөрөө ч мэдэлгүй бясалгалын байдалд ордог болохоор огт ядардаггүй" гэж өгүүлж байлаа.
Ж.БАЯРСАЙХАН
Эх сурвалж: "ӨДРИЙН СОНИН" сонин
--------------------------------------------------------------
Нийтлэсэн: Б.Отгонбаяр (Үндэсний Мэдээ Сониний сэтгүүлч)
Хошин
урлагийн мастер Э.Раушинбах: Бүсгүй хүнээс илүү сонирхолтой юм гэж үгүй
шүү дээ
Сүүлийн хориод жилд монголчуудын хөл хүрээгүй газар гэж дэлхийд бараг үгүй болсон болов уу. Циркийн уран бүтээлчид Америкийн бүх муж, хотуудыг гүйцээсэн байх. Сав л хийвэл дайтаж байдаг Израйлийн өнөөх алдарт Газын зурваст хүртэл монгол залуу хүрч очсон байлаа. Ер нь уран бүтээлчид маань хилийн чанадад оюуны чадвараа жинхэнэ гайхуулж байгаа. Саяхан Facebook-ээр нэгэн залуутай танилцлаа. Түүнийг Э.Отгонбаяр гэдэг. Тэрбээр Германы Берлин хотод уран зургийн “ZURAG” галерейгаа нээн ажиллуулж байгаа ажээ.
Э.Отгонбаярын зургууд нэлээд өвөрмөц. “Монголын нууц товчоо”-ны түүхэн баримт, үйл явдлуудыг судлан, түүгээрээ комекс ном бүтээж буй. Өнгөрсөн онд Германы телевизээр бүтээл туурвилынх нь тухай “ZURAG” баримтат кино гарч, урлагт дуртай германчуудыг бишрүүлсэн байна. Уг баримтат киног дараа нь манай Үндэсний телевизийн уран бүтээлчид эх орон даяар цацсан нь бүр ч онцгой явдал болов. Э.Отгонбаяртай интернетээр харилцаж, манай сонинд ярилцлага өгөхийг хүсэхэд “Энэ удаа би Германд төдийгүй дэлхийд нэр цуутай том зураачийн талаар бяцхан нийтлэл явуулмаар байна” гэсэн юм. Түүний бичсэнийг бүрэн эхээр нь танд хүргэе. Тэр ингэж өгүүлжээ.
Хэдэн жилийн өмнө Герман улсад суралцах хүсэлдээ автан хэлийг нь сурах гэж хичээж явах үедээ би германчуудын соёл урлагийг ихэд шимтэн сонирхож билээ. Ингээд эртний алдарт уран бүтээлч Албреxт Дюрер (Albrecht Dürer 1471-1528), Лукас Кранахын (Lucas Cranach 1475-1553) уран бүтээлийн хамт шог зураач, зураасан зургийн мастер Эрих Раушинбахын (Erich Rauschenbach) номуудыг өмнөө зэрэгцүүлэн тавиад үздэг болсон юм. Уран зургийг ойлгоход гадаад хэлний өндөр мэдлэг бараг шаардлагагүй л дээ. Раушинбаxын хошин зургийн учрыг ойлгох, үгийг нь уншилгүйгээр түүний илэрхийлэх гэсэн санааг нь олох гэж оролддог байлаа.
Шог зургийн тайлбар үгийг нь ойлгохгүйгээр инээдтэй утгыг олж мэднэ гэдэг бол дууг нь сонсохгүйгээр кино үзэхтэй л адил юм. Дараа нь би Берлинд ирээд түүнтэй өөрийн биеэр уулзсандаа ихэд олзуурхаж явна. Гэр урланд нь зочилж, хамт кофе ууж суухдаа энгийн атлаа бахархмаар ихийг амжуулсан, бусдыг нэвт ажигласан энэ эрхэмтэй урлаг уран бүтээлийн талаар анх ярилцахдаа хэзээ нэгэн цагт үзэсгэлэнг нь зохион байгуулна гэж үнэндээ төсөөлж ч байсангүй. Раушинбаxын шог зургийн бие даасан 60 гаруй ном хэвлэгджээ. Эдгээр нь дэлхийн олон оронд, тухайлбал, Герман, Голланд, Дани, Турк зэрэг оронд хоёр сая илүүтэй борлогдсон байх юм.
Мөн олон арван ном, сэтгүүл, сонинд түүний шог зургууд нийтлэгдсэн байна. Жишээлэхэд, зохиолч Экарт фон Хиршхаусены (Eckart von Hirschhausen) нэгэн бүтээлд 25 шог зураг нь орсон бөгөөд тэр ном гурван сая гаруй хувиар зарагдсан байлаа. “Хошин урлагийн мастер” хэмээн нэрлэгдэх болсон энэ уран бүтээлчийн “Дөч хүрсэн эр, дөрвөө дарсан ат” (Vollkommen fix und Vierzig) ном нэг сая гаруй хувиар борлогдсон нь хошин зургийн номд ховорхон үзүүлэлт гэлтэй. Раушинбаxын уран бүтээлийн чухал сэдвийн нэг нь эмэгтэйчүүд юм. Эмэгтэй хүнийг энэ ертөнцийн хамгийн сонирхолтой сэдвийн нэг хэмээн тодорхойлсон тэрбээр хэлэхдээ “Бүсгүй хүнээс илүү сонирхолтой юм гэж үгүй шүү дээ” гэсэн байдаг. Сүүлийн үеийн бүтээлүүдэд нь XIX-XX зууны үеийн уран зургийн стиль нэвт шингэсэн ч мөн л өөрийн тод мөрийг харуулах өнөөх марзаганал нь хаанаас ч ажигласан Раушинбахынх гэж танигдана. Манай монгол зургийн урлагт өөрийн гэсэн хошин зургийн уламжлал бий. Үүний тодорхой жишээ гэвэл “Марзан” хочит Балдуугийн Шаравын (1869-1939 он) “Монголын нэг өдөр” зураг юм. Хэдийгээр сонгодог шог хошин зурганд тайлбар үг нь тэрхүү бүтээлийнхээ 50 хувийг илэрхийлдэг бол Б.Шаравын бүтээлүүдийг үггүйгээр уншиж болдог онцлогтой. Голландын алдарт уран бүтээлч Питер Брюгэлийн (Pieter Bruegel 1525-1569) бүтээлүүдийг “Марзан” Б.Шаравын бүтээлүүдтэй харьцуулж болох юм. Харин Раушинбахын бүтээлийг манай шог зургийн гол төлөөлөгчийн нэг, гавьяат зураач Самандарын Цогтбаярын бүтээлүүдтэй харьцуулан авч үзвэл илүү сонирхолтой байж мэднэ. Сүүлийн жилүүдэд Монголд төдийгүй Европын орнуудад шог зургаар дагнаж уран бүтээлээ хийж байгаа хүмүүсийн тоо цөөрч буй. Үүний шалтгааныг олон хүчин зүйлээр тайлбарладаг. Тухайлбал, “комик” номын урлаг руу хошуурах залуу уран бүтээлчдийн тоо өссөнтэй хамааруулж үздэг.
Үүнээс үүдээд Раушинбахын уран бүтээлээр шинэ үзэсгэлэнг зохион байгуулах санаа анх надад төрсөн юм. Раушинбахын акрил, тосон будгаар эмэгтэйчүүдийн хөргийг өөрийн стилиэр зурсан шинэ бүтээлүүд болон өмнөх хошин зургуудын шилэгдмэл түүврээс бүрдсэн “Нууранд тусгалтай бүсгүйчүүд” (Frauen mit Seeblick) хэмээх егөөдлийн нэртэй үзэсгэлэн нь Берлин хотод орших Монголоос хамгийн анх хилийн чанадад үйл ажиллагаа явуулж буй “ЗУРАГ” уран зургийн галерейд 2012 оны хоёр дугаар сарын 3-наас гуравдугаар сарын 2-нд зохиогдох гэж байна. Тус үзэсгэлэнгийн нээлтэнд Германы хамгийн анхны хошин зургийн профессор Ф.В.Бернштайн (F. W. Bernstein) илтгэл тавина.
Түүнчлэн энэ үеэр Раушинбахын “Ээж, эмэгтэй шүүгч...” (Mutti, Frau Richter & Co) нэртэй өөр бас нэгэн үзэсгэлэн Берлин хот дахь Мархайнке Марктхалле галерейд (Galerie der Marheinke Markthalle) болох гэж байгаа нь түүний урлагийн салбарт хэрхэн нэр хүнд, байр сууриа олсныг харуулж байна.
PS: Берлинээс Э.Отгонбаяр ийнхүү ярьсан юм. Хэр баргийн аавын хүү хаа холын Германд очоод уран зургийн галерей нээж ажиллуулна гэдэг амаргүй даваа. Гэвч Э.Отгонбаяр өөрийн авьяас, нөр их хөдөлмөрөөр “ZURAG” галерейгаа ажиллуулан судалгаа, урлангийн ажлаа амжуулсаар яваа аж. Түүний Facebook дээр “Нэгэн цагт дэлхийг туурайн төвөргөөнөөр цочирдуулж, Монгол гэдэг нэрийг ертөнцийн чихнээ мөнхөд хоногшуулж чадсан Монгол хүмүүс одоо оюуны урлагаараа дахин довтлон гарч ирэх болтугай” гэсэн үг дурайж харагдана.
Сүүлийн хориод жилд монголчуудын хөл хүрээгүй газар гэж дэлхийд бараг үгүй болсон болов уу. Циркийн уран бүтээлчид Америкийн бүх муж, хотуудыг гүйцээсэн байх. Сав л хийвэл дайтаж байдаг Израйлийн өнөөх алдарт Газын зурваст хүртэл монгол залуу хүрч очсон байлаа. Ер нь уран бүтээлчид маань хилийн чанадад оюуны чадвараа жинхэнэ гайхуулж байгаа. Саяхан Facebook-ээр нэгэн залуутай танилцлаа. Түүнийг Э.Отгонбаяр гэдэг. Тэрбээр Германы Берлин хотод уран зургийн “ZURAG” галерейгаа нээн ажиллуулж байгаа ажээ.
Э.Отгонбаярын зургууд нэлээд өвөрмөц. “Монголын нууц товчоо”-ны түүхэн баримт, үйл явдлуудыг судлан, түүгээрээ комекс ном бүтээж буй. Өнгөрсөн онд Германы телевизээр бүтээл туурвилынх нь тухай “ZURAG” баримтат кино гарч, урлагт дуртай германчуудыг бишрүүлсэн байна. Уг баримтат киног дараа нь манай Үндэсний телевизийн уран бүтээлчид эх орон даяар цацсан нь бүр ч онцгой явдал болов. Э.Отгонбаяртай интернетээр харилцаж, манай сонинд ярилцлага өгөхийг хүсэхэд “Энэ удаа би Германд төдийгүй дэлхийд нэр цуутай том зураачийн талаар бяцхан нийтлэл явуулмаар байна” гэсэн юм. Түүний бичсэнийг бүрэн эхээр нь танд хүргэе. Тэр ингэж өгүүлжээ.
Хэдэн жилийн өмнө Герман улсад суралцах хүсэлдээ автан хэлийг нь сурах гэж хичээж явах үедээ би германчуудын соёл урлагийг ихэд шимтэн сонирхож билээ. Ингээд эртний алдарт уран бүтээлч Албреxт Дюрер (Albrecht Dürer 1471-1528), Лукас Кранахын (Lucas Cranach 1475-1553) уран бүтээлийн хамт шог зураач, зураасан зургийн мастер Эрих Раушинбахын (Erich Rauschenbach) номуудыг өмнөө зэрэгцүүлэн тавиад үздэг болсон юм. Уран зургийг ойлгоход гадаад хэлний өндөр мэдлэг бараг шаардлагагүй л дээ. Раушинбаxын хошин зургийн учрыг ойлгох, үгийг нь уншилгүйгээр түүний илэрхийлэх гэсэн санааг нь олох гэж оролддог байлаа.
Шог зургийн тайлбар үгийг нь ойлгохгүйгээр инээдтэй утгыг олж мэднэ гэдэг бол дууг нь сонсохгүйгээр кино үзэхтэй л адил юм. Дараа нь би Берлинд ирээд түүнтэй өөрийн биеэр уулзсандаа ихэд олзуурхаж явна. Гэр урланд нь зочилж, хамт кофе ууж суухдаа энгийн атлаа бахархмаар ихийг амжуулсан, бусдыг нэвт ажигласан энэ эрхэмтэй урлаг уран бүтээлийн талаар анх ярилцахдаа хэзээ нэгэн цагт үзэсгэлэнг нь зохион байгуулна гэж үнэндээ төсөөлж ч байсангүй. Раушинбаxын шог зургийн бие даасан 60 гаруй ном хэвлэгджээ. Эдгээр нь дэлхийн олон оронд, тухайлбал, Герман, Голланд, Дани, Турк зэрэг оронд хоёр сая илүүтэй борлогдсон байх юм.
Мөн олон арван ном, сэтгүүл, сонинд түүний шог зургууд нийтлэгдсэн байна. Жишээлэхэд, зохиолч Экарт фон Хиршхаусены (Eckart von Hirschhausen) нэгэн бүтээлд 25 шог зураг нь орсон бөгөөд тэр ном гурван сая гаруй хувиар зарагдсан байлаа. “Хошин урлагийн мастер” хэмээн нэрлэгдэх болсон энэ уран бүтээлчийн “Дөч хүрсэн эр, дөрвөө дарсан ат” (Vollkommen fix und Vierzig) ном нэг сая гаруй хувиар борлогдсон нь хошин зургийн номд ховорхон үзүүлэлт гэлтэй. Раушинбаxын уран бүтээлийн чухал сэдвийн нэг нь эмэгтэйчүүд юм. Эмэгтэй хүнийг энэ ертөнцийн хамгийн сонирхолтой сэдвийн нэг хэмээн тодорхойлсон тэрбээр хэлэхдээ “Бүсгүй хүнээс илүү сонирхолтой юм гэж үгүй шүү дээ” гэсэн байдаг. Сүүлийн үеийн бүтээлүүдэд нь XIX-XX зууны үеийн уран зургийн стиль нэвт шингэсэн ч мөн л өөрийн тод мөрийг харуулах өнөөх марзаганал нь хаанаас ч ажигласан Раушинбахынх гэж танигдана. Манай монгол зургийн урлагт өөрийн гэсэн хошин зургийн уламжлал бий. Үүний тодорхой жишээ гэвэл “Марзан” хочит Балдуугийн Шаравын (1869-1939 он) “Монголын нэг өдөр” зураг юм. Хэдийгээр сонгодог шог хошин зурганд тайлбар үг нь тэрхүү бүтээлийнхээ 50 хувийг илэрхийлдэг бол Б.Шаравын бүтээлүүдийг үггүйгээр уншиж болдог онцлогтой. Голландын алдарт уран бүтээлч Питер Брюгэлийн (Pieter Bruegel 1525-1569) бүтээлүүдийг “Марзан” Б.Шаравын бүтээлүүдтэй харьцуулж болох юм. Харин Раушинбахын бүтээлийг манай шог зургийн гол төлөөлөгчийн нэг, гавьяат зураач Самандарын Цогтбаярын бүтээлүүдтэй харьцуулан авч үзвэл илүү сонирхолтой байж мэднэ. Сүүлийн жилүүдэд Монголд төдийгүй Европын орнуудад шог зургаар дагнаж уран бүтээлээ хийж байгаа хүмүүсийн тоо цөөрч буй. Үүний шалтгааныг олон хүчин зүйлээр тайлбарладаг. Тухайлбал, “комик” номын урлаг руу хошуурах залуу уран бүтээлчдийн тоо өссөнтэй хамааруулж үздэг.
Үүнээс үүдээд Раушинбахын уран бүтээлээр шинэ үзэсгэлэнг зохион байгуулах санаа анх надад төрсөн юм. Раушинбахын акрил, тосон будгаар эмэгтэйчүүдийн хөргийг өөрийн стилиэр зурсан шинэ бүтээлүүд болон өмнөх хошин зургуудын шилэгдмэл түүврээс бүрдсэн “Нууранд тусгалтай бүсгүйчүүд” (Frauen mit Seeblick) хэмээх егөөдлийн нэртэй үзэсгэлэн нь Берлин хотод орших Монголоос хамгийн анх хилийн чанадад үйл ажиллагаа явуулж буй “ЗУРАГ” уран зургийн галерейд 2012 оны хоёр дугаар сарын 3-наас гуравдугаар сарын 2-нд зохиогдох гэж байна. Тус үзэсгэлэнгийн нээлтэнд Германы хамгийн анхны хошин зургийн профессор Ф.В.Бернштайн (F. W. Bernstein) илтгэл тавина.
Түүнчлэн энэ үеэр Раушинбахын “Ээж, эмэгтэй шүүгч...” (Mutti, Frau Richter & Co) нэртэй өөр бас нэгэн үзэсгэлэн Берлин хот дахь Мархайнке Марктхалле галерейд (Galerie der Marheinke Markthalle) болох гэж байгаа нь түүний урлагийн салбарт хэрхэн нэр хүнд, байр сууриа олсныг харуулж байна.
PS: Берлинээс Э.Отгонбаяр ийнхүү ярьсан юм. Хэр баргийн аавын хүү хаа холын Германд очоод уран зургийн галерей нээж ажиллуулна гэдэг амаргүй даваа. Гэвч Э.Отгонбаяр өөрийн авьяас, нөр их хөдөлмөрөөр “ZURAG” галерейгаа ажиллуулан судалгаа, урлангийн ажлаа амжуулсаар яваа аж. Түүний Facebook дээр “Нэгэн цагт дэлхийг туурайн төвөргөөнөөр цочирдуулж, Монгол гэдэг нэрийг ертөнцийн чихнээ мөнхөд хоногшуулж чадсан Монгол хүмүүс одоо оюуны урлагаараа дахин довтлон гарч ирэх болтугай” гэсэн үг дурайж харагдана.
Берлин-Улаанбаатар 2012.01.21
Э.Отгонбаяр
Нийтлэсэн: Б.Отгонбаяр (Үндэсний Мэдээ Сониний сэтгүүлч)
Website: http://zindaa.mn/f8k
--------------------------------------------------------------
Гялбаа
Гялбаа сэтгүүл, дугаар 68, 2010 оны 3 дугаар сар
П.
Шүр-Эрдэнэ
(Гялбаа
сэтгүүлийн сэтгүүлч) Гялбаа сэтгүүл, дугаар 68, 2010 оны 3 дугаар сар
Э.Отгонбаяр:
"Камасутра" зургандаа 1000 орчим хүнийг өөр өөр хөдөлгөөн,
байрлалтайгаар зурсан. Нэг хос буюу хоёр хүнийг чигчий хурууны хумсны
толион дээр багтахаар жижиг зурсан учраас эхлээд харахад зүгээр л хээ
хуар шиг харагдах байх...
Интернэтээр аялж яваад нэгэн гайхалтай сайт руу санамсаргүй орчихлоо. www.mongolian-art.de хэмээх вэб хуудас нь зураач, урлаг судлаач Эршүүгийн Отгонбаярын интернэт дэх урлан аж. Тэрбээр Герман Улсын Урлагийн Их Суруульд урлаг судлаач, урлагийн менежер мэргэжлээр магистрын зэрэг хамгаалахын зэрэгцээ Монголын урлагийг дэлхийд суртчилахад өөрийн хувь нэмрийг оруулж яваа юм. Отонбаярын уран бүтээл өөрийн гэсэн өнгө аястай, бусдынхаас нэг л өөр, хэн ч харсан өөрийн эрхгүй сэтгэл хөдөлмөөр, тийм л бүтээлүүд байсан. Ингээд, уран бүтээлийг нь үзэж, биширч сууснаа цахим шуудангаар түүнтэй холбогдохоор шулуудсан билээ. Бид доорхи яриаг өрнүүлснээ уншигчиддаа хүргэе.
- Герман улсад магистр хамгаалж байгаа гэсэн. Ямар мэргэжлээр сурч байгаа вэ?
- Герман Улсын Соёл Урлагийн Их Сургуулийн "Art in Context" хэмээх институтд магистрт сураад төгсөх шатандаа явж байна. "Art in Context" гэдэгт урлагийн бүх чиглэл орохоос гадна, сурч байгаа хүн өөрийн сонирхсон чиглэлээ сонгож бие даан судалцдаг. Би урлаг судлал ба урлагийн менежментийн чиглэлээр сурч байна. Энэ институтд дэлхийн өнцөг булан бүрээс янз бүрийн урлагийн салбарын хүмүүс мэргэжил дээшлүүлэх гэж хоёр юмуу гурван жилийн хугацаатай ирсэн байдаг нь маш сонирхолтой уур амьсгалыг бүрдүүлдэг. (2010. 07. 15 нд сургуулиа төгсөв)
- Монголд урлаг судлал болон урлагийн менежментийн чиглэлээр мэргэшсэн хүмүүс цөөхөн байдаг болохоор та энэ мэргэжлийг сонгосон уу?
- Тиймээ, энэ чиглэлээр Монголд сурхад хэцүү шүү дээ, сурах материал ховор, олдвол ихэвчлэн гадаад хэл дээр байдаг. Герман хэл дээр урлаг судлалаас гадна бүх төрлийн шинжлэх ухааны номыг уншиж судлаж болно. Монгол улс агуу их түүх соёлтой, үүнийг хойч үе бид дэлхий нийтэд зөв сайхан талаас нь харж судлаж таниулах үүрэгтэй, энэ тал дээр судлагдаагүй үлдсэн маш олон чиглэлүүд байдаг.
- Та хэзээнээс зураг зурж эхэлсэн бэ? Анхны бүтээл дурсамж, түүх агуулж байдаг. Тэр үеэ эргэн санавал...?
- Хорь орчим жилийн өмнө, Урлан Бүтээх Төвийн сийлбэрийн дугуйланд орж байсан минь одоо ч тодхон санагдана, тэр үед дандаа л морь зурдаг байлаа. Монгол зураачид морь зурж, гараагаа эxэлдэг гэж хэлэхэд бараг болно доо.
- Танай гэр бүлд урлагийн хүн байдаг уу?
- Байхгүй ээ, харин манай ах нар сайхан зурдаг, гарын ур дүйтэй хүмүүс байдаг.
- Таныг олон улсаар явж, уран бүтээлийн үзэсгэлэнгүүдэд оролцсон, Монгол урлагийг дэлхийд багагүй сурталчилж яваа тухай вэб хуудаснаас тань олж мэдлээ...?
- Бие даасан болон, хамтарсан үзэсгэлнгүүдэд уригдаж оролцсон. Монголчууд бид Чингис хааныхаа тухай бахархан ярих дуртай байдаг. Харин зарим гадаадын хүмүүс энэ тал дээр өөр ойлголттой байдаг юм билээ. Тэд 13-р зууны үеийн Монголчуудыг алж хядаж сүйтгэхээс өөр явдал соёлгүй мунхаг бүдүүлэг гэсэн төсөөлөлтэй, тэр бодол нь бараг одоог хүртэл хэвээрэй, тэгээд Монгол зураач гэхээр, их сонин содон байдаг байж мэдэх юм. Нэгэн жишээ хэлбэл, 2007 онд Швед-д болсон үзэсгэлэн дээр минь өдөрт 100-200 хүн зочилж ирж байсан нь тэр үзэсгэлэнгийн танхимын галерейчийн гайхлы нь төрүүлэж байсан. Энэ үзэсгэлэн хотоос зайдуухан хүний хөдөлгөөн бага газар болсон.
- Та ямар ямар улсын үзэсгэлэнд оролцож байв?
- Одоогоор Герман, Голланд, Швед, Швейцарь, Франц, Япон, Чех, Энэтхэг зэрэг улсуудын том жижиг хотуудад ойролцоогоор хорь гаруй үзэсгэлэнд оролцсон. Үүний арав орчим нь бие даасан үзэсгэлэн байсан.
- Дэлхийд алдартай уран бүтээлчидийн бүтээл маш их үнэлэгддэг. Харин Монголын уран бүтээлчидийн бүтээл дэлхийд үнэлэгдэх боломж хэр их гарч байна вэ?
- Манай уран бүтээлчид маш их чадвартай, бүтээлүүд нь өөрийн гэсэн хэв маяг, донж төрхтэй байдаг нь сайхан. Монголын урлагийг олон улсад таниулахын тулд сайн менежмент л дутагдаж байна.
- Та урлаг судлаач мэргэжлээр сурч байгаа болохоор мэдээж Монголынхоо урлагийг судлаж л байгаа байх. Энд хамгийн их сонирхол татаж байгаа нь юу байна?
- Би "Монгол Зураг" -г судлаж байгаа, энэ тал дээр судлах мэдэх нээгдэж мэдэгдээгүй олон зүйл байна. 1998 онд "Монгол Зураг" ангийг төгссөнөөс хойш зургаан жил гаруй бурхадын зураг зурж судалсан. Бурханыг шашны талаас нь биш уран зураг гэдэг талаас нь авч үзвэл, энэ зураг нарийн ажиллагаа ихтэй олон төрлийн техниктэй байдаг нь сонирхлыг минь их татдаг. Харин бурханы зургийг "Монгол Зураг" гэж шууд хэлж болохгүй. Учир нь энэ зураг буддын шашныг дагаж шинээр орж ирсэн, Төвдөөс гаралтайг хэн бүхэн мэднэ. Энэ урсгал манайд орж ирснээр Монгол зургийн хөгжилд том нөлөө авчирсан. Тэр цагаас хойш Монголд зураачийн мэргэжил гэгч ойлголт жинхэнэ утгаараа орж ирж, улмаар олон газар их бага сүм хийд болон гэрээр, сургалт, багш шавийн барилдлага бий болж бурханч лам уран бүтээлчид олноороо төрж байсан байна. Монголын бурхадын зураг нарийн ажиллагаа миниатур чиглэлээрээ бусад буддын орнуудын зургаас онцлогтой байдаг. Харин миний гол сонирхлыг татаж байгаа судалгааны ажил нь Монголд буддын шашин орж ирээгүй байх үеийн "Монгол Зураг" юм. Яг тэр үеийн Монгол зургийг олж судлана гэдэг тийм амаргүй. Монголчууд нүүдэлчин соёлтой хүмүүс, нүүж суух амьдралын хэв маяг, Монгол гэрт зориулагдаж Монгол зураг нарийн миниатур чиглэлээр хөгжссөн. Харин байнгын нүүдэл суудал болон дайн дажингийн улмаас олон сайхан урлагийн бүтээлүүд үрэгдэж баларсан нь илхэн юм. Гэхдээ зарим нэгэн түүхийн баримт сэлт болон хэсэгчлэн үлдсэн бүтээлүүд нь эрт цагт Монголд захирагдаж байсан улс орнуудын музей, номын сан болон хувийн цуглуулагчдын санд байдаг юм билээ. Исламын урлагийн судлаач дэлхийд нэртэй эрдэмтэн М.С.Ипсироглу (M.S.Ipsiroglu) исламын зургийг судлаж олон талаас нь харсан 10 гаруй ном бичсэн нь олон орны хэл дээр орчуулагдан гарсан байдаг. Түүний 1965 онд бичсэн "Монголчуудын Зураг" (Malerei der Mongolen) номонд, Монгол зургийн талаар маш дэлгэрэнгүй судалгааны ажил зохих түүхийн холбогдолтой зурагтайгаа байдаг. Тэрээр Монголын их гүрэн, Монгол зураггүйгээр исламын урлагийг төсөөлөхөд хэцүү, мөн Монгол зургийн стилиэс исламын урлаг их нөлөө авсан гэж жишээ гаргаж бичсэн байсныг уншиж байхад сэтгэл их хөдөлж, өвөг дээдсийнхээ үлдээсэн соёлоор бахархаж байсан.
- Миниатур зургийн талаар манай уншигчдад тайлбарлаж өгнө үү?
- Миниатур гэдэг нь латин хэлнээс гаралтай ойролцоогоор жижиг зураг гэсэн утагтай үг, маш нарийн ажиллагаатай жижиг хэмжээний уран бүтээл ихэвчлэн уран зургийг урлагт миниатур гэж хэлдэг. Европт бол жижиг хөрөг зураг болон номын гар бичмэл, азид номын зураг болон уран бичлэгийн миниатур бүтээлүүд элбэг.
Харин монгол зураг өөрөө миниатур зураг юм. Дэлхийн урлаг судлаачид миниатурын тухай ярихдаа Персийн миниатур зургаар жишээ татдаг. Үнэхээр сайн нарийн ажиллагаатай бүтээлүүд байдаг ч энэ гайхамшигтай бүтээлүүд монгол зурагтай салшгүй холбоотой ба түүний нөлөөгөөр, Монголын их хаадуудын даалгавраар хөгжиж ирснийг тэмдэглэн хэлэх хэрэгтэй. Энэ тал дээр эрдэм шинжилгээний ажил хийсэн олон орны эрдэмтэд байдаг. 13-р зуунд монголчууд исламын шашинтай ихэнх улсыг эрхэндээ оруулан захирч байсан. Тэр үед тэдний урлаг, шашин шүтлэгээс нь болоод зураг зурж болохгүй гэсэн бичигдээгүй хуультай, уран зургийн хөгжил нь их ядмаг, хүн ба амьд амьтан дурслэх ойлголтгүй байсан. Монголчууд тэдэнд чөлөөтэй сэтгэх эрхийг нь өгч, шашны үзэлд нь нөлөөлж өөрчилж өгснөөр тэдний уран зурагт шинэ эргэлт ирж хөгжих гараагийн нээсэн. Тэд амьтан, байгаль дурслэх тал дээр ойлголт муутай байсан болохоор яаж дүрслэлтэй харьцахаа мэдэхгүй байсан нь мэдээж. Иймд монгол зургуудыг авчирч сурах материал болгон ашиглаж байсан гэсэн мэдээг урлаг судлаач М. С. Ипсирогли 1980 онд "Исламын урлагийн гайхамшигтай бүтээлүүд" (Meisterwerke islamischer Kunst) номондоо тэмдэглэн бичсэн байдаг.
Уран зургийн хөгжил исламын орнуудад 13-16 зууны үе буюу Монгол их гүрний үед сэргэн мандалтаа олж хамгийн шилдэг сайн миниатур зургууд тэр үеэс л төрсөн байдаг.
- Уран зурагт нь ямар нэгэн дүрслэл байдаггүй байсан гэхлээр чинь, ямар зураг зурдаг байсан гэсэн үг вэ?
- Тэд бичиг үсгээ их шүтдэг, араб бичгийг бурханы хишиг мэтээр ёсчилж, бичгээр бурханд хурч болно гэж үздэг байсан. Уран зургийг уран бичлэг "Calligraphy" болгож хөгжүүлснээс гадна хээ хуар их зурдаг байсан юм билээ.
- Монгол зургийг дэлхий нийтэд таниулах тал дээр ямар арга хэмжээ авбал илүү үр дүнтэй бол?
- Монгол зургийг хөгжүүлэх юмсан, орчин үеийн хандлагад оруулах юмсан гэсэн хүсэл зорилго олон уран бүтээлчдийн дунд байдаг байх. Манайхан зургийг "уран зураг", "монгол зураг" гэж хоёр ангилж ярьдаг. Уран зураг манайд маш сайн хөгжсөн, уран бүтээлчид сүүлийн үеийн бүх чиглэлээр бүтээлээ туурвиж байгаа нь бахархууштай, харин бидний үндэсний урлаг болох монгол зургийн хөгжил тийм ч сайн биш байгаа нь ажиглагддаг.
- Таны бодлоор, яг юуг нь өөрчилбөл болох бол?
- Монгол зураг гэхээр уламжлалт реализм санаанд буудаг энэ ойлголтыг өөрчилмөөр байна. Хэдий болтол нөгөө л нэг бурханы зураг, баатар, анчин, үлгэр домгийн сэдэвтэй аж байдлын хэлбэрээр байх ёстой юм бэ? Энэ сэдвээр олон зуун жилийн өмнө зурж л байсан шүү дээ. Монгол зургийн техник бол гайхамшигтай, үүнийг ашиглаж чөлөөт сэтгэлгээний орчин үеийн урлагтай хөл нийлүүлсэн зүйл хийх бүрэн боломжтой.
- Таны хүвьд, Монголынхоо урлагийг дэлхий нийтэд таниулах сурталчлах тал дээр юу хийж байгаа вэ?
- Би эндхийн хоёр галерейтэй байнга харилцаатай явдаг, үүний нэг нь "Collection Freudenberg" тэнд би галерейчээр ажиллаж байна. Тэд Хятад болон азийн урлагийг сонирхдог. Сүүлийн үед Монголын урлаг тэдний анхаарлыг их татаж байна. Одоогийн байдлаар Б. Шатарсайхан, Г. Наранцацрал, Ч. Батбилэг, Ч. Алимаа, Ц. Баттулга, Б. Насанцэнгэл зэрэг хорь гаруй монгол зураачийн бүтээлүүд цуглараад зарим нэгээр нь Берлиний төвд байдаг танхимдаа үзэсгэлэн гаргасан байгаа. Бид ирэх дөрөвдүгээр сард Монгол, Хятадын уран бүтээлчидийн хамтарсан томоохон үзэсгэлэнг зохион байгуулна. Энэ үйл ажиллагаа маань дөнгөж эхэлж байгаа болохоор уран бүтээлчид болгоомжтой хандаж байна. Арга ч үгүй юм, өөрийнхөө хүүхэд шиг хайрладаг, маш их хөдөлмөр, сэтгэл оюунаа шингээсэн бүтээлээ таньж мэдэхгүй хүнд даатгаад алс холын Герман руу явуулна гэдэг хэцүү л дээ. Бид хангалттай том үзэсгэлэнгийн байртай ч, эхний ээлжинд Монгол, Хятадаас цугларсан нийт 200 гаруй бүтээлээрээ үзэсгэлэнгээ гаргаад, яваандаа энэ ажил маань олны хүртээл болоод ирэхээр манай сайн сайн уран бүтээлчид бидэнд итгэж, хамтран ажиллах байх гэж найдаж байгаа. Энэ үзэсгэлд оролцох хүсэлтэй уран бүтээлчид байвал холбоо барьж болно.
- Та Монголдоо ирж амьдрах уу?
- Монголд очиж амьдралгүй яах вэ, төрсөн эх орон хамгаас сайхан, бид чинь нүүдэлчин хүмүүс шүү дээ, орчин цагийн нүүдэлчин би, нүүж л явна. Эндээс сурах, авах юм их байна. Одоо бид Монголдоо өөрсдийнхөө урлагийг хөгжүүлэхийн зэрэгцээ урлагаа олон улсад таниулж сурталчилж ойлгуулах хэрэгтэй.
- Та "камасутра" зурдаг юм билээ. Энэ урлагийн талаар сонирхуулна уу?
- Энэ чиглэлээр олон хүн уран бүтээл хийдэг байх. Харин би үүнийг монгол зургийн аргаар маш нарийн хийх гэж оролдсон юм. Энэ бүтээлийг харахыг хүсвэл www.mongolian-art.de вэбээр зочлоорой. Эдгээр зургууд маань их жижигхэн хэмжээтэй, ойролцоогоор 1000 орчим хүнийг өөр өөр хөдөлгөөн, байрлалтайгаар дүрсэлснээрээ онцлогтой. Нэг хос буюу хоёр хүнийг насанд хүрсэн хүний чигчий хүрүүны хумсны толион дээр багтахаар жижиг зурсан байгаа. Эхлээд харвал зүгээр хээ хуар юм шиг, тогтоод эсвэл томруулаад харвал нүд хамар, тэр ч бүү хэл нүүрнийх нь төрх байдал нь мэдэгдэнэ. Эр эмийн ажлын тухай энэ сэдэв хаана ч нууцлаг байдаг, тэр утгаараа жижигхэн, нарийн нууцлаг зурсан юм.
- Та бас Монголын нууц товчоо зохиолыг монгол зургийн аргаар бүтээж, зохиолыг нь герман хэл дээр орчуулуулж байгаа гэсэн...?
- Тийм ээ, миний ном 2 боть, нийт 620 гариу хуудастай хэвлэгдэнэ. Одоогийн байдлаар зургийн ажил маань дуусаад байна. "Нууц товчоо"-г дэлхийн олон хэл дээр орчуулсан байдаг юм билээ. Манайхан "Нууц товчоо"-г ойлгохын тулд олон удаа унших хэрэгтэй гэж ярьдаг. Бид өөрсдөө ойлгоход хэцүү байхад, гадаад хэлээр мянга орчуулаад ч гадаадынхан бас л ойлгохгүй шүү дээ.
Монгол зураг бол номын зураг тэр тусмаа Комик зурганд их тохирмжтой. Миний санаа энэ зургаас монгол комик стиль гаргаж, монголынхоо түүх, ёс заншил болон соёл урлагийг олон улсад зөв талаас нь таниулах ажил юм. Ер нь комик номыг олон улсад бүх насны хүмүүс сонирхон цуглуулж уншдаг, тэр дундаа залуу үеийнхэн их сонирхдог. Залуудаа сурсан мэдсэн зүйл амьдралд үлддэг шүү дээ. Тэгэхээр Монголын түүхийн сэдэвтэй энэ номыг комик зургийн аргаар олон улсад гаргаж чадвал тус орнуудын шинэ залуу үеийнхэнд Монголын урлагийг ямарваа нэгэн хэмжээгээр таниуллаа гэж ойлгож болно.
"Нууц товчоо" нь Герман хэлээр дөчөөд оноос хойш хэд хэдэн удаа орчуулагдан гарч байсан юм билээ. Энэ орчуулгууд нь шинжлэх ухаан судалгааны маягтай байснаас уншихад төвөгтэй байдаг. Миний комик ном янз бүрийн насны хүмүүст зориулагдсан, түүнийгээ дагаад баригдмал биш уран зохиолын чөлөөт орчуулага хэрэгтэй. Германы монголч эрдэмтэн Ренате Баувэ (Rеnate Bauwe) 2006 оноос хойш орчуулган дээр ажиллаад, бараг л бэлэн болж байна. Саяхан түүний орчуулсан С. Эрдэнэ гуайн "Анчны гэргий", "Сэрүүн дуганы мөхөл" богино өгүүллэгийн ном энд хэвлэгдэн гарсан.
- "Монголын нууц товчоо" эртний үг хэллэгтэй, тэгэхлээр герман хэлээр орчуулахад төвөгтэй зүйл маш их байгаа байх...?
- Ренате Баувэ бид байнга холбоо харилцаатай нягт хамтран ажилладаг. Надаас монгол үг асууна, би тэр болгонд нь оновчтой тайлбар өгч чаддаггүй ээ. Бид заримдаа Монгол руу үтасдаж мэдэх хүнээс асуух тохиолдол цөөнгүй. Ойлгоход хэцүү ээдрээтэй хэсгийг нь зургаар орлуулах гэж их хичээж байна. Уран зургийг харах яруу найраг гэж хэн нэгэн хэлсэн байдаг, түүнд орчуулага хэрэггүй. Иймд зураг үзээд уншвал илүү хурдан ойлгож сэтгэлд үлдэнэ. Энэ номыг хэвлэн гаргахад дэмжлэг тусламж хэрэгтэй, тэгээд ч энэ зөвхөн миний ажил биш, монгол түмэнд минь хэрэгтэй зүйл учраас хамтран ажиллах, туслах дэмжих хүмүүс олдоно гэдэгт итгэлтэй явдаг.
- Манайхан гадаад дотоод явахдаа бие биедээ дэмжиж тусалдаг сайхан уламжлалтай хүмүүс, та Германд байгаа Монголчуудтай хэр холбоо харилцаатай байдаг вэ?
- Берлин хотод байдаг манай улсын Элчин Сайдын Яам соёл урлагийг дэмжиж, бидэнд байнга санаа тавьж байдаг. Урьд нь элчин сайдаар ажиллаж байсан Т. Галбаатар гуай энэ салбарт олон зүйл хийсэн хүний нэг. Тэр хүнээр бахархаж, талархаж явдгаа танай сэтгүүлээр дамжуулан хэлэхэд сайхан байна.
Таньд баярлалаа. Уран бүтээл, ажил үйлсэд тань өндөр амжилт xүсье!
Интернэтээр аялж яваад нэгэн гайхалтай сайт руу санамсаргүй орчихлоо. www.mongolian-art.de хэмээх вэб хуудас нь зураач, урлаг судлаач Эршүүгийн Отгонбаярын интернэт дэх урлан аж. Тэрбээр Герман Улсын Урлагийн Их Суруульд урлаг судлаач, урлагийн менежер мэргэжлээр магистрын зэрэг хамгаалахын зэрэгцээ Монголын урлагийг дэлхийд суртчилахад өөрийн хувь нэмрийг оруулж яваа юм. Отонбаярын уран бүтээл өөрийн гэсэн өнгө аястай, бусдынхаас нэг л өөр, хэн ч харсан өөрийн эрхгүй сэтгэл хөдөлмөөр, тийм л бүтээлүүд байсан. Ингээд, уран бүтээлийг нь үзэж, биширч сууснаа цахим шуудангаар түүнтэй холбогдохоор шулуудсан билээ. Бид доорхи яриаг өрнүүлснээ уншигчиддаа хүргэе.
- Герман улсад магистр хамгаалж байгаа гэсэн. Ямар мэргэжлээр сурч байгаа вэ?
- Герман Улсын Соёл Урлагийн Их Сургуулийн "Art in Context" хэмээх институтд магистрт сураад төгсөх шатандаа явж байна. "Art in Context" гэдэгт урлагийн бүх чиглэл орохоос гадна, сурч байгаа хүн өөрийн сонирхсон чиглэлээ сонгож бие даан судалцдаг. Би урлаг судлал ба урлагийн менежментийн чиглэлээр сурч байна. Энэ институтд дэлхийн өнцөг булан бүрээс янз бүрийн урлагийн салбарын хүмүүс мэргэжил дээшлүүлэх гэж хоёр юмуу гурван жилийн хугацаатай ирсэн байдаг нь маш сонирхолтой уур амьсгалыг бүрдүүлдэг. (2010. 07. 15 нд сургуулиа төгсөв)
- Монголд урлаг судлал болон урлагийн менежментийн чиглэлээр мэргэшсэн хүмүүс цөөхөн байдаг болохоор та энэ мэргэжлийг сонгосон уу?
- Тиймээ, энэ чиглэлээр Монголд сурхад хэцүү шүү дээ, сурах материал ховор, олдвол ихэвчлэн гадаад хэл дээр байдаг. Герман хэл дээр урлаг судлалаас гадна бүх төрлийн шинжлэх ухааны номыг уншиж судлаж болно. Монгол улс агуу их түүх соёлтой, үүнийг хойч үе бид дэлхий нийтэд зөв сайхан талаас нь харж судлаж таниулах үүрэгтэй, энэ тал дээр судлагдаагүй үлдсэн маш олон чиглэлүүд байдаг.
- Та хэзээнээс зураг зурж эхэлсэн бэ? Анхны бүтээл дурсамж, түүх агуулж байдаг. Тэр үеэ эргэн санавал...?
- Хорь орчим жилийн өмнө, Урлан Бүтээх Төвийн сийлбэрийн дугуйланд орж байсан минь одоо ч тодхон санагдана, тэр үед дандаа л морь зурдаг байлаа. Монгол зураачид морь зурж, гараагаа эxэлдэг гэж хэлэхэд бараг болно доо.
- Танай гэр бүлд урлагийн хүн байдаг уу?
- Байхгүй ээ, харин манай ах нар сайхан зурдаг, гарын ур дүйтэй хүмүүс байдаг.
- Таныг олон улсаар явж, уран бүтээлийн үзэсгэлэнгүүдэд оролцсон, Монгол урлагийг дэлхийд багагүй сурталчилж яваа тухай вэб хуудаснаас тань олж мэдлээ...?
- Бие даасан болон, хамтарсан үзэсгэлнгүүдэд уригдаж оролцсон. Монголчууд бид Чингис хааныхаа тухай бахархан ярих дуртай байдаг. Харин зарим гадаадын хүмүүс энэ тал дээр өөр ойлголттой байдаг юм билээ. Тэд 13-р зууны үеийн Монголчуудыг алж хядаж сүйтгэхээс өөр явдал соёлгүй мунхаг бүдүүлэг гэсэн төсөөлөлтэй, тэр бодол нь бараг одоог хүртэл хэвээрэй, тэгээд Монгол зураач гэхээр, их сонин содон байдаг байж мэдэх юм. Нэгэн жишээ хэлбэл, 2007 онд Швед-д болсон үзэсгэлэн дээр минь өдөрт 100-200 хүн зочилж ирж байсан нь тэр үзэсгэлэнгийн танхимын галерейчийн гайхлы нь төрүүлэж байсан. Энэ үзэсгэлэн хотоос зайдуухан хүний хөдөлгөөн бага газар болсон.
- Та ямар ямар улсын үзэсгэлэнд оролцож байв?
- Одоогоор Герман, Голланд, Швед, Швейцарь, Франц, Япон, Чех, Энэтхэг зэрэг улсуудын том жижиг хотуудад ойролцоогоор хорь гаруй үзэсгэлэнд оролцсон. Үүний арав орчим нь бие даасан үзэсгэлэн байсан.
- Дэлхийд алдартай уран бүтээлчидийн бүтээл маш их үнэлэгддэг. Харин Монголын уран бүтээлчидийн бүтээл дэлхийд үнэлэгдэх боломж хэр их гарч байна вэ?
- Манай уран бүтээлчид маш их чадвартай, бүтээлүүд нь өөрийн гэсэн хэв маяг, донж төрхтэй байдаг нь сайхан. Монголын урлагийг олон улсад таниулахын тулд сайн менежмент л дутагдаж байна.
- Та урлаг судлаач мэргэжлээр сурч байгаа болохоор мэдээж Монголынхоо урлагийг судлаж л байгаа байх. Энд хамгийн их сонирхол татаж байгаа нь юу байна?
- Би "Монгол Зураг" -г судлаж байгаа, энэ тал дээр судлах мэдэх нээгдэж мэдэгдээгүй олон зүйл байна. 1998 онд "Монгол Зураг" ангийг төгссөнөөс хойш зургаан жил гаруй бурхадын зураг зурж судалсан. Бурханыг шашны талаас нь биш уран зураг гэдэг талаас нь авч үзвэл, энэ зураг нарийн ажиллагаа ихтэй олон төрлийн техниктэй байдаг нь сонирхлыг минь их татдаг. Харин бурханы зургийг "Монгол Зураг" гэж шууд хэлж болохгүй. Учир нь энэ зураг буддын шашныг дагаж шинээр орж ирсэн, Төвдөөс гаралтайг хэн бүхэн мэднэ. Энэ урсгал манайд орж ирснээр Монгол зургийн хөгжилд том нөлөө авчирсан. Тэр цагаас хойш Монголд зураачийн мэргэжил гэгч ойлголт жинхэнэ утгаараа орж ирж, улмаар олон газар их бага сүм хийд болон гэрээр, сургалт, багш шавийн барилдлага бий болж бурханч лам уран бүтээлчид олноороо төрж байсан байна. Монголын бурхадын зураг нарийн ажиллагаа миниатур чиглэлээрээ бусад буддын орнуудын зургаас онцлогтой байдаг. Харин миний гол сонирхлыг татаж байгаа судалгааны ажил нь Монголд буддын шашин орж ирээгүй байх үеийн "Монгол Зураг" юм. Яг тэр үеийн Монгол зургийг олж судлана гэдэг тийм амаргүй. Монголчууд нүүдэлчин соёлтой хүмүүс, нүүж суух амьдралын хэв маяг, Монгол гэрт зориулагдаж Монгол зураг нарийн миниатур чиглэлээр хөгжссөн. Харин байнгын нүүдэл суудал болон дайн дажингийн улмаас олон сайхан урлагийн бүтээлүүд үрэгдэж баларсан нь илхэн юм. Гэхдээ зарим нэгэн түүхийн баримт сэлт болон хэсэгчлэн үлдсэн бүтээлүүд нь эрт цагт Монголд захирагдаж байсан улс орнуудын музей, номын сан болон хувийн цуглуулагчдын санд байдаг юм билээ. Исламын урлагийн судлаач дэлхийд нэртэй эрдэмтэн М.С.Ипсироглу (M.S.Ipsiroglu) исламын зургийг судлаж олон талаас нь харсан 10 гаруй ном бичсэн нь олон орны хэл дээр орчуулагдан гарсан байдаг. Түүний 1965 онд бичсэн "Монголчуудын Зураг" (Malerei der Mongolen) номонд, Монгол зургийн талаар маш дэлгэрэнгүй судалгааны ажил зохих түүхийн холбогдолтой зурагтайгаа байдаг. Тэрээр Монголын их гүрэн, Монгол зураггүйгээр исламын урлагийг төсөөлөхөд хэцүү, мөн Монгол зургийн стилиэс исламын урлаг их нөлөө авсан гэж жишээ гаргаж бичсэн байсныг уншиж байхад сэтгэл их хөдөлж, өвөг дээдсийнхээ үлдээсэн соёлоор бахархаж байсан.
- Миниатур зургийн талаар манай уншигчдад тайлбарлаж өгнө үү?
- Миниатур гэдэг нь латин хэлнээс гаралтай ойролцоогоор жижиг зураг гэсэн утагтай үг, маш нарийн ажиллагаатай жижиг хэмжээний уран бүтээл ихэвчлэн уран зургийг урлагт миниатур гэж хэлдэг. Европт бол жижиг хөрөг зураг болон номын гар бичмэл, азид номын зураг болон уран бичлэгийн миниатур бүтээлүүд элбэг.
Харин монгол зураг өөрөө миниатур зураг юм. Дэлхийн урлаг судлаачид миниатурын тухай ярихдаа Персийн миниатур зургаар жишээ татдаг. Үнэхээр сайн нарийн ажиллагаатай бүтээлүүд байдаг ч энэ гайхамшигтай бүтээлүүд монгол зурагтай салшгүй холбоотой ба түүний нөлөөгөөр, Монголын их хаадуудын даалгавраар хөгжиж ирснийг тэмдэглэн хэлэх хэрэгтэй. Энэ тал дээр эрдэм шинжилгээний ажил хийсэн олон орны эрдэмтэд байдаг. 13-р зуунд монголчууд исламын шашинтай ихэнх улсыг эрхэндээ оруулан захирч байсан. Тэр үед тэдний урлаг, шашин шүтлэгээс нь болоод зураг зурж болохгүй гэсэн бичигдээгүй хуультай, уран зургийн хөгжил нь их ядмаг, хүн ба амьд амьтан дурслэх ойлголтгүй байсан. Монголчууд тэдэнд чөлөөтэй сэтгэх эрхийг нь өгч, шашны үзэлд нь нөлөөлж өөрчилж өгснөөр тэдний уран зурагт шинэ эргэлт ирж хөгжих гараагийн нээсэн. Тэд амьтан, байгаль дурслэх тал дээр ойлголт муутай байсан болохоор яаж дүрслэлтэй харьцахаа мэдэхгүй байсан нь мэдээж. Иймд монгол зургуудыг авчирч сурах материал болгон ашиглаж байсан гэсэн мэдээг урлаг судлаач М. С. Ипсирогли 1980 онд "Исламын урлагийн гайхамшигтай бүтээлүүд" (Meisterwerke islamischer Kunst) номондоо тэмдэглэн бичсэн байдаг.
Уран зургийн хөгжил исламын орнуудад 13-16 зууны үе буюу Монгол их гүрний үед сэргэн мандалтаа олж хамгийн шилдэг сайн миниатур зургууд тэр үеэс л төрсөн байдаг.
- Уран зурагт нь ямар нэгэн дүрслэл байдаггүй байсан гэхлээр чинь, ямар зураг зурдаг байсан гэсэн үг вэ?
- Тэд бичиг үсгээ их шүтдэг, араб бичгийг бурханы хишиг мэтээр ёсчилж, бичгээр бурханд хурч болно гэж үздэг байсан. Уран зургийг уран бичлэг "Calligraphy" болгож хөгжүүлснээс гадна хээ хуар их зурдаг байсан юм билээ.
- Монгол зургийг дэлхий нийтэд таниулах тал дээр ямар арга хэмжээ авбал илүү үр дүнтэй бол?
- Монгол зургийг хөгжүүлэх юмсан, орчин үеийн хандлагад оруулах юмсан гэсэн хүсэл зорилго олон уран бүтээлчдийн дунд байдаг байх. Манайхан зургийг "уран зураг", "монгол зураг" гэж хоёр ангилж ярьдаг. Уран зураг манайд маш сайн хөгжсөн, уран бүтээлчид сүүлийн үеийн бүх чиглэлээр бүтээлээ туурвиж байгаа нь бахархууштай, харин бидний үндэсний урлаг болох монгол зургийн хөгжил тийм ч сайн биш байгаа нь ажиглагддаг.
- Таны бодлоор, яг юуг нь өөрчилбөл болох бол?
- Монгол зураг гэхээр уламжлалт реализм санаанд буудаг энэ ойлголтыг өөрчилмөөр байна. Хэдий болтол нөгөө л нэг бурханы зураг, баатар, анчин, үлгэр домгийн сэдэвтэй аж байдлын хэлбэрээр байх ёстой юм бэ? Энэ сэдвээр олон зуун жилийн өмнө зурж л байсан шүү дээ. Монгол зургийн техник бол гайхамшигтай, үүнийг ашиглаж чөлөөт сэтгэлгээний орчин үеийн урлагтай хөл нийлүүлсэн зүйл хийх бүрэн боломжтой.
- Таны хүвьд, Монголынхоо урлагийг дэлхий нийтэд таниулах сурталчлах тал дээр юу хийж байгаа вэ?
- Би эндхийн хоёр галерейтэй байнга харилцаатай явдаг, үүний нэг нь "Collection Freudenberg" тэнд би галерейчээр ажиллаж байна. Тэд Хятад болон азийн урлагийг сонирхдог. Сүүлийн үед Монголын урлаг тэдний анхаарлыг их татаж байна. Одоогийн байдлаар Б. Шатарсайхан, Г. Наранцацрал, Ч. Батбилэг, Ч. Алимаа, Ц. Баттулга, Б. Насанцэнгэл зэрэг хорь гаруй монгол зураачийн бүтээлүүд цуглараад зарим нэгээр нь Берлиний төвд байдаг танхимдаа үзэсгэлэн гаргасан байгаа. Бид ирэх дөрөвдүгээр сард Монгол, Хятадын уран бүтээлчидийн хамтарсан томоохон үзэсгэлэнг зохион байгуулна. Энэ үйл ажиллагаа маань дөнгөж эхэлж байгаа болохоор уран бүтээлчид болгоомжтой хандаж байна. Арга ч үгүй юм, өөрийнхөө хүүхэд шиг хайрладаг, маш их хөдөлмөр, сэтгэл оюунаа шингээсэн бүтээлээ таньж мэдэхгүй хүнд даатгаад алс холын Герман руу явуулна гэдэг хэцүү л дээ. Бид хангалттай том үзэсгэлэнгийн байртай ч, эхний ээлжинд Монгол, Хятадаас цугларсан нийт 200 гаруй бүтээлээрээ үзэсгэлэнгээ гаргаад, яваандаа энэ ажил маань олны хүртээл болоод ирэхээр манай сайн сайн уран бүтээлчид бидэнд итгэж, хамтран ажиллах байх гэж найдаж байгаа. Энэ үзэсгэлд оролцох хүсэлтэй уран бүтээлчид байвал холбоо барьж болно.
- Та Монголдоо ирж амьдрах уу?
- Монголд очиж амьдралгүй яах вэ, төрсөн эх орон хамгаас сайхан, бид чинь нүүдэлчин хүмүүс шүү дээ, орчин цагийн нүүдэлчин би, нүүж л явна. Эндээс сурах, авах юм их байна. Одоо бид Монголдоо өөрсдийнхөө урлагийг хөгжүүлэхийн зэрэгцээ урлагаа олон улсад таниулж сурталчилж ойлгуулах хэрэгтэй.
- Та "камасутра" зурдаг юм билээ. Энэ урлагийн талаар сонирхуулна уу?
- Энэ чиглэлээр олон хүн уран бүтээл хийдэг байх. Харин би үүнийг монгол зургийн аргаар маш нарийн хийх гэж оролдсон юм. Энэ бүтээлийг харахыг хүсвэл www.mongolian-art.de вэбээр зочлоорой. Эдгээр зургууд маань их жижигхэн хэмжээтэй, ойролцоогоор 1000 орчим хүнийг өөр өөр хөдөлгөөн, байрлалтайгаар дүрсэлснээрээ онцлогтой. Нэг хос буюу хоёр хүнийг насанд хүрсэн хүний чигчий хүрүүны хумсны толион дээр багтахаар жижиг зурсан байгаа. Эхлээд харвал зүгээр хээ хуар юм шиг, тогтоод эсвэл томруулаад харвал нүд хамар, тэр ч бүү хэл нүүрнийх нь төрх байдал нь мэдэгдэнэ. Эр эмийн ажлын тухай энэ сэдэв хаана ч нууцлаг байдаг, тэр утгаараа жижигхэн, нарийн нууцлаг зурсан юм.
- Та бас Монголын нууц товчоо зохиолыг монгол зургийн аргаар бүтээж, зохиолыг нь герман хэл дээр орчуулуулж байгаа гэсэн...?
- Тийм ээ, миний ном 2 боть, нийт 620 гариу хуудастай хэвлэгдэнэ. Одоогийн байдлаар зургийн ажил маань дуусаад байна. "Нууц товчоо"-г дэлхийн олон хэл дээр орчуулсан байдаг юм билээ. Манайхан "Нууц товчоо"-г ойлгохын тулд олон удаа унших хэрэгтэй гэж ярьдаг. Бид өөрсдөө ойлгоход хэцүү байхад, гадаад хэлээр мянга орчуулаад ч гадаадынхан бас л ойлгохгүй шүү дээ.
Монгол зураг бол номын зураг тэр тусмаа Комик зурганд их тохирмжтой. Миний санаа энэ зургаас монгол комик стиль гаргаж, монголынхоо түүх, ёс заншил болон соёл урлагийг олон улсад зөв талаас нь таниулах ажил юм. Ер нь комик номыг олон улсад бүх насны хүмүүс сонирхон цуглуулж уншдаг, тэр дундаа залуу үеийнхэн их сонирхдог. Залуудаа сурсан мэдсэн зүйл амьдралд үлддэг шүү дээ. Тэгэхээр Монголын түүхийн сэдэвтэй энэ номыг комик зургийн аргаар олон улсад гаргаж чадвал тус орнуудын шинэ залуу үеийнхэнд Монголын урлагийг ямарваа нэгэн хэмжээгээр таниуллаа гэж ойлгож болно.
"Нууц товчоо" нь Герман хэлээр дөчөөд оноос хойш хэд хэдэн удаа орчуулагдан гарч байсан юм билээ. Энэ орчуулгууд нь шинжлэх ухаан судалгааны маягтай байснаас уншихад төвөгтэй байдаг. Миний комик ном янз бүрийн насны хүмүүст зориулагдсан, түүнийгээ дагаад баригдмал биш уран зохиолын чөлөөт орчуулага хэрэгтэй. Германы монголч эрдэмтэн Ренате Баувэ (Rеnate Bauwe) 2006 оноос хойш орчуулган дээр ажиллаад, бараг л бэлэн болж байна. Саяхан түүний орчуулсан С. Эрдэнэ гуайн "Анчны гэргий", "Сэрүүн дуганы мөхөл" богино өгүүллэгийн ном энд хэвлэгдэн гарсан.
- "Монголын нууц товчоо" эртний үг хэллэгтэй, тэгэхлээр герман хэлээр орчуулахад төвөгтэй зүйл маш их байгаа байх...?
- Ренате Баувэ бид байнга холбоо харилцаатай нягт хамтран ажилладаг. Надаас монгол үг асууна, би тэр болгонд нь оновчтой тайлбар өгч чаддаггүй ээ. Бид заримдаа Монгол руу үтасдаж мэдэх хүнээс асуух тохиолдол цөөнгүй. Ойлгоход хэцүү ээдрээтэй хэсгийг нь зургаар орлуулах гэж их хичээж байна. Уран зургийг харах яруу найраг гэж хэн нэгэн хэлсэн байдаг, түүнд орчуулага хэрэггүй. Иймд зураг үзээд уншвал илүү хурдан ойлгож сэтгэлд үлдэнэ. Энэ номыг хэвлэн гаргахад дэмжлэг тусламж хэрэгтэй, тэгээд ч энэ зөвхөн миний ажил биш, монгол түмэнд минь хэрэгтэй зүйл учраас хамтран ажиллах, туслах дэмжих хүмүүс олдоно гэдэгт итгэлтэй явдаг.
- Манайхан гадаад дотоод явахдаа бие биедээ дэмжиж тусалдаг сайхан уламжлалтай хүмүүс, та Германд байгаа Монголчуудтай хэр холбоо харилцаатай байдаг вэ?
- Берлин хотод байдаг манай улсын Элчин Сайдын Яам соёл урлагийг дэмжиж, бидэнд байнга санаа тавьж байдаг. Урьд нь элчин сайдаар ажиллаж байсан Т. Галбаатар гуай энэ салбарт олон зүйл хийсэн хүний нэг. Тэр хүнээр бахархаж, талархаж явдгаа танай сэтгүүлээр дамжуулан хэлэхэд сайхан байна.
Таньд баярлалаа. Уран бүтээл, ажил үйлсэд тань өндөр амжилт xүсье!
--------------------------------------------------------------
Өнөөдөр
2009 он
MN: Ц. Баттуяа
(Өнөөдөр сонины сэтгүүлч)2009 он
Э. Отгонбаяр:
Мацах л хэрэгтэй, ухрах зам надад байхгүй
Энд тэндхийн вэб хуудас
сөхөж явсаар нэгэн сайтад удаан саатлаа. www.mongolian-art.de
хэмээх энэхүү сайт бол зураач Эршүүгийн Отгонбаярын интернэт дэх урлан
байсан юм. Тэрбээр сүүлийн дөрвөн жил Берлинд амьдарч, Германы Урлагийн
их сургуульд сурахын зэрэгцээ уран бүтээлээ туурвиж буй. 1998 онд
Дүрслэх урлагийн дунд сургуулийн монгол зургийн ангийг төгсөж, бурхны
зургийг зургаан жил гаруй судалжээ. Зургуудыг нь харахад өөрийн гэсэн
өвөрмөтц ертөнтц, арга барил, өнгө аяс анзаарагдсан. Түүнтэй цахим
шуудангаар холбогдож, уран бүтээл, Берлин дэх амьдралых нь тухай
ярилцлаа.
MN: Тухайн уран бүтээлчийн урланд зочилж, бүтээлээ туурвидаг орчинд нь уран бүтээлийн халуун яриа өрнүүлдэг уламжлалтай. Та Берлинд байгаа учраас урланд тань зочлох боломжгүй юм. Тиймээс урлангаа нүдэнд харагдтал дүрслээч.
- Наран талдаа цонхтой, өндөр таазтай хуучны байр. Нэг том ширээ, олон ном, зурагт, аквариум, усан будаг, бийрний цуглуулга, харандаа, түүш гэх мэт эд хогшилтой. Би тосон будгаар их зурдагүй болохоор цэвэрхэн суудаг.
Энд хуучны иймэрхүү байшин олон. Тааз нь өндөр болохоор агаар сайтай сайхан байдаг юм. Таазны өндөр нь 4-8 метер. Берлинд л гэхэд 5000 орчим зураачид ажиллаж уран бүтээлээ туурвидаг гэсэн мэдээлэл байдаг юм билээ. Олон улсын уран бүтээлчид олноороо Берлинийг зорьдгийн шалтгаан нь газар зүйн сайхан байрлалаас гадна урлангийн байр элбэг болон бусад хотуудтай харьцуулахад хямд байдагт оршино.
MN: Та ямар зорилгоор Берлинийг зорьсон бэ?
- Сурах гэж. Дараа жил магистраа хамгаална. Миний сурч байгаа ангийг "Kunst im Kontext" гэх буюу үгчилбэл урлаг амьдралд гэсэн үг.
MN: Бурханы зургийг зургаан жил гаруй судалсны эцэст зурж эхэлсэн гэдэг. Яг тиг жаягийнх нь дагуу зурдаг уу?
- Монгол зураг судалж, зурахын тулд бурхны зургийг судлахгүй бол болохгүй гэж би боддог. Олон төрлийн тиг жаягтайгаас гадна зурах арга барилын хувьд мөн олон төрлийн техник шингээсэн байдаг. Тиг жаягийг нь баримтлахаасаа илүүтэй урлагийн бүтээл гэдгээр нь харах дуртай. Бурхадын зургийг би зохиож зураагүй, түүнээс суралцсан. Олон бурхан зураад ирэхээр өөрөө бурхан бүтээх юмсан гэж бодогдсон шүү. Буддын шашинд 10 мянгаас илүү бурхны дүрслэл байдаг гэж уншсан. Амьтай юм болгонд бурхан байдаг юм уу даа. Тэгээд бурхан бүтээхээр эрэлд гарсан юм. Ямар бурхан бүтээх вэ гэж их удаан бодсон. Бүтээх бурхнаа олсныхоо дараа "Яагаад ингэж удаан бодсон юм бол оо" гэж өөрөөсөө ичсэн шүү. Тэр бурхан маань миний аав, ээж хоёр байсан. Би тэднийгээ бурханы дүрээр мөнхлөхийг хүссэн юм.
MN: Мөнхөлж чадсан уу?
- Зурсан
MN: Та зурагтаа аливаа юмыг ихэвчлэн олон тоогоор дүрсэлсэн байна. Энэ нь ямар нэгэн утга учир агуулдаг уу?
- Амьдрал баялаг шүү дээ. Би олон төрлийн зүйлийг нэг дор хөдөлгөөнд оруулж тоглох дуртай.
MN: Тоглох оо? Таныхаар зураг зурах нь тоглоом тоглохтой адил гэж үү?
- Би хийх ёстой гэж бодож зурдаггүй. Зураад сууж байх нь надад таатай сайхан мэдрэмж төрүүлдэг. Энэ нь надад ямар нэгэн ээдрээтэй тоглоом шиг санагддаг. Тиймээс ч тоглох гэдэг үг таарах юм шиг.
MN: Нэг зурагт олон үйл явдлыг багтааж, түүнийгээ нэг бүрчлэн задалж харуулсан байна лээ. Ямар зурагт тань хамгийн олон зүйл багтсан бэ?
- Зарим зураг маань маш нарийн, жижигхэн. Хүмүүс анх хараад ямар нэгэн бодит зүйл байгаа эсэхийг нь анзаардаггүй. Би түүнийг зурахад их цаг зарцуулсан. Тэр утгаараа хүмүүс ч бас удан харж байж учрыг нь олдог юм шиг санагдсан. "Хүмүүс" хэмээх А4 (21 x 30 см) хэмжээтэй нэг зурагтаа 1200 хүн дүрсэлсэн. Би зарим зургаа вэб хуудсандаа хэсэгчлэн томруулж харуулсан маань хүмүүс түүнийг нарийвчилж харасай гэж хүссэнийх. Монгол зураг нарийн ажиллагаатайгаараа миниатур хандлагатай байдагт гайхах юмгүй. Бид нүүдэлчин соёлтой улс. Зургийг том хэмжээгээр зурах нь авч явахад хэцүү байсан биз. Эндхийн Мюнхен хотод нэгэн баян цуглуулагч музей байгуулж байгаа юм билээ. Би элчин сайдын зөвлөгөөгөөр тэр бүтээлүүдийг очиж үзсэн юм. Монголын бурхны шашны хэдэн мянган бүтээл байсан. 10 x 15 см хэмжээтэй зураг л гэхэд 2000 гаруй байна лээ. Заримыг нь хараад "Хүний гараар яаж ийм зүйл бүтээдэг байна аа" гэж бодсон шүү.
MN: Таны зургийн баатрууд дандаа эхээс төрснөөрөө, өөрөөр хэлбэл нүцгэн байх юм.
- Хүн гэдгээсээ илүү байгаль гэдэг утгаар нь харуулахыг хичээсэн юм. "Диваажин" нэртэй цувралын зарим зургийг эхлээд харахад зүгээр л цэцэгс, хараад л байвал хүмүүс, бүр лавлаж харвал хүн, амьтны хөдөлгөөн, дүрс харагдах жишээтэй. Бид байгаль эхий хүүхдүүд. Өөрөөр хэлбэл, байгалийн бүтээгдэхүүн, амьд цэцэгс юм шүү дээ.
MN: "Диваажин" хэмээх цуврал их сонирхол татлаа. Ямар түүхтэй, хэрхэн бүтсэн, ямар онцлогтой бүтээл вэ? Энэ зургийг зурахдаа та юу бодож байв?
- Чи өнгөтэй зүүдэлдэг үү?
MN: Сайн санахгүй байна.
- Би бүр багаасаа л өнгөтэй зүүдэлдэг байсан. Дотроо тольтой, өнгө өнгийн хагархай шилтэй, дуранг нь эргүүлэхээр өнгө бүрийн дүрс харагддаг бөөрөнхий дуран тоглоом байдаг байсан даа. Яг тиймэрхүү алагласан өнгөөр зүүдэлдэг. Тэр зүүдэнд алагласан цэцэрлэгт хүрээлэн, өнгө өнгийн нүцгэн хүмүүс нисэлдэж, бүжиглээд л, хөөцөлдөж тоглоод л байдаг байлаа. Багадаа түүнийг зурах юмсан гэж ерөөсөө бодож байсангүй. 1998 онд монгол зургийн ангиа төгсөөд, дараа нь бурхны зураг сонирхож, судалж эхэлсэн. Тэр үед ч бас зүүдлээд л байсан. Түүнийгээ зурах гэхээр болохгүй, эсвэл чаддагүй байлаа. Нүдэнд харагдаад сэтгэлд бодогдоод байдаг хирнээ дүрсэлж болдоггүй, хэлж чаддаггүй нэг тийм зүйл заримдаа хүнд тохиолддог шүү дээ. Нэг удаа оролдоод амжилттай болсноос хойш зүүдээрээ олон зураг зурсан.
MN: Одоо ч өнгөтэй зүүдэлдэг үү?
- Хааяа
MN: Тэр дор нь цаасан дээр буулгадаг уу?
- Буулгах гэж хичээдэг.
MN: Зүүдэнд тань түүнээс илүү гоё хараггдаг байх нь ээ.
- Тийм ээ. Тэр зургууд бол зүүдээ олон талаас нь харах гэсэн оролдлогууд. Тэр зургуудаараа кино хийх бодолтой байгаа. Гэхдээ удаан хугацааны дараа байх. Би анх тэр зургуудаа "Диваажин" гэж нэрлэхийг хүсээгүй юм. Хүмүүс л "Чиний диваажингийн зургууд чинь..." гээд байхаар нь тийм нэр өгчихсөн.
MN: Ямар зураг байсан бол та анхалж "Диваажин" гэж нэрлэх?
- Зурж байх агшинд би диваажинд байгаа юм шиг санагдах тэр үед л...
MN: Аливаа зүйл хоёр талтай байдаг. Тодруулбал диваажингийн нөгөө талд там бий. "Там" нэртэй цуврал бүтээл байгаа болов уу гэж хайсан юм. Вэб хуудаснаас тань лав олсонгүй.
- Бид өөрсдөө л диваажин болоод тамыг бүтээдэг шүү дээ.
Хүн болж төрсний учир чи
Хүн болгоныг хүндэлж яв.
Хүнээс хүчтэн энэ хорвоод үгүй тул
Хүнээс айж болгоомжилж яв.
Буруу биш зөв сэтгэлтэй бол
Бурхан биш хүн чамайг аварна.
Булзаж харин хорон санаа өвөрлөвөл
Буг биш хүн чамайг хорлоно...
Энэ их сайхан шүлэг байгаа биз. Би их дуртай. Би тамын тухай зурсан. Гэхдээ "Там" гэж нэрлээгүй.
MN: Морь, чоно хоёр монгол хүнд ойр байдаг л даа. Харин аалз, могой хоёрт дуртай монгол хүн бараг үгүй. Өчнөөн олон амьтан байхад яагаад энэ хоёрыг сонгож уран бүтээлдээ мөнхлөх болов?
- Хүний эрээн дотроо могойн эрээн гаднаа гэдэг дээ. Миний зургуудыг эхлээд харахад их гоё, бурамтай чихэр шиг, эсвэл алагласан цэцэгс шиг харагдаж байгаа. Нарийн харвал тэнд дүрсэлсэн зүйлс бүгдээрээ тийм ч сайхан зүйл биш ээ.
MN: Гаднаа гяланцаг дотроо паланцаг гэж үү?
- Тийм юм уу даа.
MN: Яагаад таныхаар амьдрал тийм байдаг гэж үү, эсвэл хүмүүс үү?
- Магадгүй. Гэхдээ аалз могой хоёр бол зүгээр л символ дүрслэл. Цэцэг хараад таатай сэтгэл төрдөг бол аалз хараад огт өөр мэдрэмж төрнө шүү дээ.
MN: Дийлэнх бүтээл тань эротик аястай юм.
- Намайг нүцгэн хүн зурж эхлэхэд зарим хүн секс зурлаа гээд тийм таатай хүлээж аваагүй. Секс бол бурхны бидэнд өгсөн бэлэг. Диваажин гэхээр сайхан зүйл санаанд ордог шүү дээ. Тэрийг л би эротик дүрслэлээр илэрхийлсэн юм.
MN: Германд амьдарч уран бүтээлээ туурвих нь, Монголд амьдарч бүтээлээ туурвихаас хир ялгаатай байна.
- Том хот, олон хүн, илүү боломж... Эндхийн хүмүүс урлагийг их хүндэлж, үзэж сонирхох тал дээр гайхмаар шүү. Олон улсын чанартай үзэсгэлэн гарлаа гэхэд түүнийг үзнэ гэдэг тим амар биш. 1700-гаад оны үед амьдарч байсан Испанийн зураач Гоягийн үзэсгэлэнг үзэх гэж би дөрвөн цаг оочирлосон. Зарим хүн ном, шатраа сандалтайгаа аваад ирчихсэн байдаг гээд бод доо.
MN: Нэлээд хэдэн оронд үзэсгэлэнгээ гаргаж байсан юм билээ. Гадныхаас юуг нь хамгийн сайн сурав. Бас тэдэнд юугаараа гайхуулж явна.
- Гайхуулахаар ч юм ховор доо. Хүмүүс "Би Монголоороо гоёдог" гэж ярьдаг. харин энд монгол хүн гэхээр их сонин санагддаг юм шиг байна лээ. Монголоос ирсэн зураач гэхээр Монголын түүхийн талаар их асуудаг. Ихэнх нь энэ тал дээр буруу ойлголттой явдаг юм билээ. "Монголын нууц товчоо" зурагт ном маань энэ ойлголтыг бага ч гэсэн өөрчлөөсэй гэж хүсдэг. Тэд монголчуудыг зэрлэг, бүдүүлэг дайчид байсан, бүх зүйлийг нурааж сүйтгээд л, бүхнийг хүч чадлаараа шийддэг хүмүүс мэтээр ойлгодог. Бас өөрийн гэсэн соёлгүй улс мэтээр ярих нь ч бий. Монголын ёс заншил, соёл, угсаатны зүйг номоороо түлхүү харуулахыг хичээсэн. Харин сурсан юм их шүү. Хүн байгаа орчноосоо өөрөө ч мэдэлгүй юм сурч байдаг юм болов уу.
MN: "Монголын нууц товчоо - Монгол зургийн аргаар" гэсэн сэдвээр магистраа хамгаалах гэж байгаа гэсэн. Тодруулаач.
- Би "Монголын нууц товчоо"-г анх 12 настайдаа уншсан. Баахан хүний нэрс, эртний үг хэллэг... унших хүсэл их байсан ч ойлгоход хэцүү байлаа. Тэр үед би энэ номыг ямар нэг хүн сайхан задлаад хямбар, ойлгомжтой хүн болгочихдоггүй юм байх даа гэж боддог байсан. "Монгол зураг" -ийн ангиа төгсөөд бүрэн эхээр нь монгол зургийн аргаар хийх юмсан гэсэн хүсэлдээ хөтлөгдөж, судалгааны ажилдаа орсон. 2003 оноос зурж эхэлсэн. Бид агуу түүхтэй улс. Түүнийгээ судалж мэддэг байх хэрэгтэй. Би энэ номоороо уншсан ч ойлгоогүй гэдэг асуудлыг жаахан ч гэсэн шийдэж өгөхийг хүссэн юм. Хоёр боть болгож хэвлүүлнэ. Эхнийх нь 255, хоёр дахь нь 365 орчим хуудастай. Зураг нь бэлэн болсон. "Монголын нууц товчоо"-г анх 1941 онд герман хэлээр орчуулж хэвлүүлснээс хойш таван удаа шинэчлэгдсэн юм билээ. Би номоо эхэлж Герман хэл дээр гаргана. Ц. Дамдинсүрэнгийн орчин цагийн монгол хэлрүү хөрвүүлсэн "Монголын нууц товчоо"-ны нийт текстийн 75-80 хувийг оруулж байгаа. Герман хэлний орчуулгыг нэрт монголч эрдэмтэн доктор Ренате Баувэ хийж байгаа. Энэ хүн монгол хэлийг 30 гаруй жил судалж, зааж байгаа. Дараа нь монгол хэлээр хэвлүүлнэ. 2012 он гэхэд герман, монгол хоёр хувилбарыг хэвлүүлж дуусгах төлөвлөгөөтэй байгаа.
MN: Тухайн уран бүтээлчийн урланд зочилж, бүтээлээ туурвидаг орчинд нь уран бүтээлийн халуун яриа өрнүүлдэг уламжлалтай. Та Берлинд байгаа учраас урланд тань зочлох боломжгүй юм. Тиймээс урлангаа нүдэнд харагдтал дүрслээч.
- Наран талдаа цонхтой, өндөр таазтай хуучны байр. Нэг том ширээ, олон ном, зурагт, аквариум, усан будаг, бийрний цуглуулга, харандаа, түүш гэх мэт эд хогшилтой. Би тосон будгаар их зурдагүй болохоор цэвэрхэн суудаг.
Энд хуучны иймэрхүү байшин олон. Тааз нь өндөр болохоор агаар сайтай сайхан байдаг юм. Таазны өндөр нь 4-8 метер. Берлинд л гэхэд 5000 орчим зураачид ажиллаж уран бүтээлээ туурвидаг гэсэн мэдээлэл байдаг юм билээ. Олон улсын уран бүтээлчид олноороо Берлинийг зорьдгийн шалтгаан нь газар зүйн сайхан байрлалаас гадна урлангийн байр элбэг болон бусад хотуудтай харьцуулахад хямд байдагт оршино.
MN: Та ямар зорилгоор Берлинийг зорьсон бэ?
- Сурах гэж. Дараа жил магистраа хамгаална. Миний сурч байгаа ангийг "Kunst im Kontext" гэх буюу үгчилбэл урлаг амьдралд гэсэн үг.
MN: Бурханы зургийг зургаан жил гаруй судалсны эцэст зурж эхэлсэн гэдэг. Яг тиг жаягийнх нь дагуу зурдаг уу?
- Монгол зураг судалж, зурахын тулд бурхны зургийг судлахгүй бол болохгүй гэж би боддог. Олон төрлийн тиг жаягтайгаас гадна зурах арга барилын хувьд мөн олон төрлийн техник шингээсэн байдаг. Тиг жаягийг нь баримтлахаасаа илүүтэй урлагийн бүтээл гэдгээр нь харах дуртай. Бурхадын зургийг би зохиож зураагүй, түүнээс суралцсан. Олон бурхан зураад ирэхээр өөрөө бурхан бүтээх юмсан гэж бодогдсон шүү. Буддын шашинд 10 мянгаас илүү бурхны дүрслэл байдаг гэж уншсан. Амьтай юм болгонд бурхан байдаг юм уу даа. Тэгээд бурхан бүтээхээр эрэлд гарсан юм. Ямар бурхан бүтээх вэ гэж их удаан бодсон. Бүтээх бурхнаа олсныхоо дараа "Яагаад ингэж удаан бодсон юм бол оо" гэж өөрөөсөө ичсэн шүү. Тэр бурхан маань миний аав, ээж хоёр байсан. Би тэднийгээ бурханы дүрээр мөнхлөхийг хүссэн юм.
MN: Мөнхөлж чадсан уу?
- Зурсан
MN: Та зурагтаа аливаа юмыг ихэвчлэн олон тоогоор дүрсэлсэн байна. Энэ нь ямар нэгэн утга учир агуулдаг уу?
- Амьдрал баялаг шүү дээ. Би олон төрлийн зүйлийг нэг дор хөдөлгөөнд оруулж тоглох дуртай.
MN: Тоглох оо? Таныхаар зураг зурах нь тоглоом тоглохтой адил гэж үү?
- Би хийх ёстой гэж бодож зурдаггүй. Зураад сууж байх нь надад таатай сайхан мэдрэмж төрүүлдэг. Энэ нь надад ямар нэгэн ээдрээтэй тоглоом шиг санагддаг. Тиймээс ч тоглох гэдэг үг таарах юм шиг.
MN: Нэг зурагт олон үйл явдлыг багтааж, түүнийгээ нэг бүрчлэн задалж харуулсан байна лээ. Ямар зурагт тань хамгийн олон зүйл багтсан бэ?
- Зарим зураг маань маш нарийн, жижигхэн. Хүмүүс анх хараад ямар нэгэн бодит зүйл байгаа эсэхийг нь анзаардаггүй. Би түүнийг зурахад их цаг зарцуулсан. Тэр утгаараа хүмүүс ч бас удан харж байж учрыг нь олдог юм шиг санагдсан. "Хүмүүс" хэмээх А4 (21 x 30 см) хэмжээтэй нэг зурагтаа 1200 хүн дүрсэлсэн. Би зарим зургаа вэб хуудсандаа хэсэгчлэн томруулж харуулсан маань хүмүүс түүнийг нарийвчилж харасай гэж хүссэнийх. Монгол зураг нарийн ажиллагаатайгаараа миниатур хандлагатай байдагт гайхах юмгүй. Бид нүүдэлчин соёлтой улс. Зургийг том хэмжээгээр зурах нь авч явахад хэцүү байсан биз. Эндхийн Мюнхен хотод нэгэн баян цуглуулагч музей байгуулж байгаа юм билээ. Би элчин сайдын зөвлөгөөгөөр тэр бүтээлүүдийг очиж үзсэн юм. Монголын бурхны шашны хэдэн мянган бүтээл байсан. 10 x 15 см хэмжээтэй зураг л гэхэд 2000 гаруй байна лээ. Заримыг нь хараад "Хүний гараар яаж ийм зүйл бүтээдэг байна аа" гэж бодсон шүү.
MN: Таны зургийн баатрууд дандаа эхээс төрснөөрөө, өөрөөр хэлбэл нүцгэн байх юм.
- Хүн гэдгээсээ илүү байгаль гэдэг утгаар нь харуулахыг хичээсэн юм. "Диваажин" нэртэй цувралын зарим зургийг эхлээд харахад зүгээр л цэцэгс, хараад л байвал хүмүүс, бүр лавлаж харвал хүн, амьтны хөдөлгөөн, дүрс харагдах жишээтэй. Бид байгаль эхий хүүхдүүд. Өөрөөр хэлбэл, байгалийн бүтээгдэхүүн, амьд цэцэгс юм шүү дээ.
MN: "Диваажин" хэмээх цуврал их сонирхол татлаа. Ямар түүхтэй, хэрхэн бүтсэн, ямар онцлогтой бүтээл вэ? Энэ зургийг зурахдаа та юу бодож байв?
- Чи өнгөтэй зүүдэлдэг үү?
MN: Сайн санахгүй байна.
- Би бүр багаасаа л өнгөтэй зүүдэлдэг байсан. Дотроо тольтой, өнгө өнгийн хагархай шилтэй, дуранг нь эргүүлэхээр өнгө бүрийн дүрс харагддаг бөөрөнхий дуран тоглоом байдаг байсан даа. Яг тиймэрхүү алагласан өнгөөр зүүдэлдэг. Тэр зүүдэнд алагласан цэцэрлэгт хүрээлэн, өнгө өнгийн нүцгэн хүмүүс нисэлдэж, бүжиглээд л, хөөцөлдөж тоглоод л байдаг байлаа. Багадаа түүнийг зурах юмсан гэж ерөөсөө бодож байсангүй. 1998 онд монгол зургийн ангиа төгсөөд, дараа нь бурхны зураг сонирхож, судалж эхэлсэн. Тэр үед ч бас зүүдлээд л байсан. Түүнийгээ зурах гэхээр болохгүй, эсвэл чаддагүй байлаа. Нүдэнд харагдаад сэтгэлд бодогдоод байдаг хирнээ дүрсэлж болдоггүй, хэлж чаддаггүй нэг тийм зүйл заримдаа хүнд тохиолддог шүү дээ. Нэг удаа оролдоод амжилттай болсноос хойш зүүдээрээ олон зураг зурсан.
MN: Одоо ч өнгөтэй зүүдэлдэг үү?
- Хааяа
MN: Тэр дор нь цаасан дээр буулгадаг уу?
- Буулгах гэж хичээдэг.
MN: Зүүдэнд тань түүнээс илүү гоё хараггдаг байх нь ээ.
- Тийм ээ. Тэр зургууд бол зүүдээ олон талаас нь харах гэсэн оролдлогууд. Тэр зургуудаараа кино хийх бодолтой байгаа. Гэхдээ удаан хугацааны дараа байх. Би анх тэр зургуудаа "Диваажин" гэж нэрлэхийг хүсээгүй юм. Хүмүүс л "Чиний диваажингийн зургууд чинь..." гээд байхаар нь тийм нэр өгчихсөн.
MN: Ямар зураг байсан бол та анхалж "Диваажин" гэж нэрлэх?
- Зурж байх агшинд би диваажинд байгаа юм шиг санагдах тэр үед л...
MN: Аливаа зүйл хоёр талтай байдаг. Тодруулбал диваажингийн нөгөө талд там бий. "Там" нэртэй цуврал бүтээл байгаа болов уу гэж хайсан юм. Вэб хуудаснаас тань лав олсонгүй.
- Бид өөрсдөө л диваажин болоод тамыг бүтээдэг шүү дээ.
Хүн болж төрсний учир чи
Хүн болгоныг хүндэлж яв.
Хүнээс хүчтэн энэ хорвоод үгүй тул
Хүнээс айж болгоомжилж яв.
Буруу биш зөв сэтгэлтэй бол
Бурхан биш хүн чамайг аварна.
Булзаж харин хорон санаа өвөрлөвөл
Буг биш хүн чамайг хорлоно...
Энэ их сайхан шүлэг байгаа биз. Би их дуртай. Би тамын тухай зурсан. Гэхдээ "Там" гэж нэрлээгүй.
MN: Морь, чоно хоёр монгол хүнд ойр байдаг л даа. Харин аалз, могой хоёрт дуртай монгол хүн бараг үгүй. Өчнөөн олон амьтан байхад яагаад энэ хоёрыг сонгож уран бүтээлдээ мөнхлөх болов?
- Хүний эрээн дотроо могойн эрээн гаднаа гэдэг дээ. Миний зургуудыг эхлээд харахад их гоё, бурамтай чихэр шиг, эсвэл алагласан цэцэгс шиг харагдаж байгаа. Нарийн харвал тэнд дүрсэлсэн зүйлс бүгдээрээ тийм ч сайхан зүйл биш ээ.
MN: Гаднаа гяланцаг дотроо паланцаг гэж үү?
- Тийм юм уу даа.
MN: Яагаад таныхаар амьдрал тийм байдаг гэж үү, эсвэл хүмүүс үү?
- Магадгүй. Гэхдээ аалз могой хоёр бол зүгээр л символ дүрслэл. Цэцэг хараад таатай сэтгэл төрдөг бол аалз хараад огт өөр мэдрэмж төрнө шүү дээ.
MN: Дийлэнх бүтээл тань эротик аястай юм.
- Намайг нүцгэн хүн зурж эхлэхэд зарим хүн секс зурлаа гээд тийм таатай хүлээж аваагүй. Секс бол бурхны бидэнд өгсөн бэлэг. Диваажин гэхээр сайхан зүйл санаанд ордог шүү дээ. Тэрийг л би эротик дүрслэлээр илэрхийлсэн юм.
MN: Германд амьдарч уран бүтээлээ туурвих нь, Монголд амьдарч бүтээлээ туурвихаас хир ялгаатай байна.
- Том хот, олон хүн, илүү боломж... Эндхийн хүмүүс урлагийг их хүндэлж, үзэж сонирхох тал дээр гайхмаар шүү. Олон улсын чанартай үзэсгэлэн гарлаа гэхэд түүнийг үзнэ гэдэг тим амар биш. 1700-гаад оны үед амьдарч байсан Испанийн зураач Гоягийн үзэсгэлэнг үзэх гэж би дөрвөн цаг оочирлосон. Зарим хүн ном, шатраа сандалтайгаа аваад ирчихсэн байдаг гээд бод доо.
MN: Нэлээд хэдэн оронд үзэсгэлэнгээ гаргаж байсан юм билээ. Гадныхаас юуг нь хамгийн сайн сурав. Бас тэдэнд юугаараа гайхуулж явна.
- Гайхуулахаар ч юм ховор доо. Хүмүүс "Би Монголоороо гоёдог" гэж ярьдаг. харин энд монгол хүн гэхээр их сонин санагддаг юм шиг байна лээ. Монголоос ирсэн зураач гэхээр Монголын түүхийн талаар их асуудаг. Ихэнх нь энэ тал дээр буруу ойлголттой явдаг юм билээ. "Монголын нууц товчоо" зурагт ном маань энэ ойлголтыг бага ч гэсэн өөрчлөөсэй гэж хүсдэг. Тэд монголчуудыг зэрлэг, бүдүүлэг дайчид байсан, бүх зүйлийг нурааж сүйтгээд л, бүхнийг хүч чадлаараа шийддэг хүмүүс мэтээр ойлгодог. Бас өөрийн гэсэн соёлгүй улс мэтээр ярих нь ч бий. Монголын ёс заншил, соёл, угсаатны зүйг номоороо түлхүү харуулахыг хичээсэн. Харин сурсан юм их шүү. Хүн байгаа орчноосоо өөрөө ч мэдэлгүй юм сурч байдаг юм болов уу.
MN: "Монголын нууц товчоо - Монгол зургийн аргаар" гэсэн сэдвээр магистраа хамгаалах гэж байгаа гэсэн. Тодруулаач.
- Би "Монголын нууц товчоо"-г анх 12 настайдаа уншсан. Баахан хүний нэрс, эртний үг хэллэг... унших хүсэл их байсан ч ойлгоход хэцүү байлаа. Тэр үед би энэ номыг ямар нэг хүн сайхан задлаад хямбар, ойлгомжтой хүн болгочихдоггүй юм байх даа гэж боддог байсан. "Монгол зураг" -ийн ангиа төгсөөд бүрэн эхээр нь монгол зургийн аргаар хийх юмсан гэсэн хүсэлдээ хөтлөгдөж, судалгааны ажилдаа орсон. 2003 оноос зурж эхэлсэн. Бид агуу түүхтэй улс. Түүнийгээ судалж мэддэг байх хэрэгтэй. Би энэ номоороо уншсан ч ойлгоогүй гэдэг асуудлыг жаахан ч гэсэн шийдэж өгөхийг хүссэн юм. Хоёр боть болгож хэвлүүлнэ. Эхнийх нь 255, хоёр дахь нь 365 орчим хуудастай. Зураг нь бэлэн болсон. "Монголын нууц товчоо"-г анх 1941 онд герман хэлээр орчуулж хэвлүүлснээс хойш таван удаа шинэчлэгдсэн юм билээ. Би номоо эхэлж Герман хэл дээр гаргана. Ц. Дамдинсүрэнгийн орчин цагийн монгол хэлрүү хөрвүүлсэн "Монголын нууц товчоо"-ны нийт текстийн 75-80 хувийг оруулж байгаа. Герман хэлний орчуулгыг нэрт монголч эрдэмтэн доктор Ренате Баувэ хийж байгаа. Энэ хүн монгол хэлийг 30 гаруй жил судалж, зааж байгаа. Дараа нь монгол хэлээр хэвлүүлнэ. 2012 он гэхэд герман, монгол хоёр хувилбарыг хэвлүүлж дуусгах төлөвлөгөөтэй байгаа.
--------------------------------------------------------------
МОНГОЛЫН
МЭДЭЭ СОНИН
ҮНДЭСНИЙ ӨДӨР ТУТМЫН СОНИН
Дугаар 177/672 2001 оны есдүгээр сарын 12. ЛХАГВА гариг
Ш. Анхтуяа (Монголын
Мэдээ сонины сурвалжлагч, сэтгүүлч)ҮНДЭСНИЙ ӨДӨР ТУТМЫН СОНИН
Дугаар 177/672 2001 оны есдүгээр сарын 12. ЛХАГВА гариг
Э.Отгонбаяр:
Би аав ээжийгээ бурхны дүрээр бүтээсэн
Зураач
Э.Отгонбаяр. Тэрбээр 1998 онд Дүрслэх урлагийн дунд сургууль төгссөн.
Бие даасан уран бүтээлч. Түүнийг Германы элчин сайдын яаманд "Монгол
гар урлал" үзэсгэлэнд оролцож байхад нь уулзаж цөөн хором хөөрөлдлөө.
- Хэдэн наснаасаа эхлэн зураг зурсан бэ? Анхны бүтээл тань юу байв?
- 15 наснаасаа эхлэн эрчимтээ зурсан. Анхны бүтээл маань 108 морь байлаа.
- Монгол зураг, тэр тусмаа бурхны зураг хамгийн нарийн ажиллагаа шаарддаг. Үүнийг сонгон зурах болсон учир юу байв?
- Монгол зургийн төгс нь гэвэл бурхны зураг. Бусдаас арай хүнд, бүх хэлбэр нь сонгодог дэг жаягтай. Иймээс л өөрийгөө сорих үүднээс үүнийг сонгосон юм. Хүмүүсийн мэддэг цөөхөн бурхан байдаг. Гэтэл миний зурсан бурхад дунд хүмүүсийн мэддэггүй тэр ч бүү хэл лам нар ч заримыг нь мэдэхгүй сонин сонин бурхад байгаа. Дээр үед зүүн гарынхаа эрхий хурууны хумсны толион дээр бурхны зураг зурж чадсан хүн бурхан зурах эрхийг олж авдаг байсан гэж ярьдаг. Би өөрийгөө тэгж сорьж үзэж байлаа. Тэгээд амжилттай болохоор нь зурж эхэлсэн дээ.
- Өөрийг тань 300 бурхан зурсан гэж сонссон юм байна?
- Нийт 312 бурхан зурсан. Миний мэдэх Монголд байгаа бүх бурхан энд бий. Амьд бурхан болсон Далай лам, анхдугаар богд зэрэг хувилгаан чанарт төрсөн түүхэн хүмүүс шавь нартайгаа байгаа. Хүн бүрд амьд бурхан байдаг. Миний амьд бурхан бол аав, ээж миниь. Би тэднийгээ бурхны дүрээр зурсан. Эдгээрийг сургуулиа төгсөөд 2 жил зургаан сар зурсан даа. Зууг нь монгол зургийн зураачид бараг зурдаггүй нагтан зургийн хэлбэрээр хийсэн.
- Бурхныхаа тэгийг хэрхэн олж гаргадаг вэ?
- Хуучин бурхных нь зурагнаас гаргасан. Ихэвчлэн тэг хийлгүй шууд зурсан. Ноорог байхгүй, баллана гэсэн ойлголтгүй шууд бийрээр зурдаг байсан. Тэгээд ч би энэ бурхдыг бийрийн татлага талаас нь хийсэн. Доор нь нэрсий нь лам хүнээр төвдөөр бичүүлсэн байгаа.
- Монголд байгаа бүх бурхдыг зурчихсан болохоор цаашдаа ямар уран бүтээл хийхээр төлөвлөж байна даа?
- Цэвэр өөрийн сэтгэхүйгээр уран бүтээл туурвина даа. Бурхан бол өөрийгөө сорьсон бүтээл байсан. Тэгээд ч монгол зургаас суралцая гэвэл бурхны тэг зургийг судлах хэрэгтэй. Уран зургийн төгс нь Жоканда гэвэл монгол зургийн төгс нь Цагаан дарь эх юм.
- Бурхдыг зурахад хамгийн хэцүү нь ямар бурхан байсан бэ?
- Догшин сахиуснууд хамгийн хэцүү байсан. Хэцүү тусмаа сонирхол татаж байсан.
- Уран бүтээлчдэд өөрийн гэсэн онцлог байдаг. Тэгэхээр өөрөө ямархуу орчинд уран бүтээлээ туурвидаг бол?
- Бурхан зурахад гадны орчноосоо салж тайван байдалд ордог. Би ямар ч чимээ шуугиантай үед урлалдаа шингэн орчноосоо тасарч чаддаг. Өглөөнөөс орой болтол жаахан ус уугаад суудлаасаа босохгүйгээр зургаа зурах ч үе бий. Тэгээд ч бурхны зургийг бясалгал байдлаар гараараа биш оюунаараа зурдаг.
- Тэгэхээр өөрийнхөө багшийн тухай яриач.
- Анх 15 настай байхдаа "Солонго өргөө" -ний Уран зургийн дугуйланд С.Чулуунцэцэг багшийн урланд очсоноор зургийн ертөнцийн нүдийг нээсэн дээ. Багш маань зураг гэдэг зүйлийг надад ойлгуулж өгч надаас өмнө намайг нээсэн хүн л гэж хэлэх байна.
- Өөрийг тань зургаас салгаж ойлговол...?
- Мэдэхгүй, төсөөлөх аргагүй байх. Би зургаа хүчээр зурдаггүй, өөрийн эрхгүй л зурдаг. Зураг бол миний амьдралын гэрэл гэгээ гэж хэлж болно. Гэхдээ би ирээдүйд бизнесмен болохыг хүсдэг.
- Тэгвэл Отгонбаяр гэж хэн бэ? Өөрийгөө тодорхойлооч гэвэл...
- Нууцхан сэтгэлийн хөдлөл гэж хэлх байна. (2001он)
- Хэдэн наснаасаа эхлэн зураг зурсан бэ? Анхны бүтээл тань юу байв?
- 15 наснаасаа эхлэн эрчимтээ зурсан. Анхны бүтээл маань 108 морь байлаа.
- Монгол зураг, тэр тусмаа бурхны зураг хамгийн нарийн ажиллагаа шаарддаг. Үүнийг сонгон зурах болсон учир юу байв?
- Монгол зургийн төгс нь гэвэл бурхны зураг. Бусдаас арай хүнд, бүх хэлбэр нь сонгодог дэг жаягтай. Иймээс л өөрийгөө сорих үүднээс үүнийг сонгосон юм. Хүмүүсийн мэддэг цөөхөн бурхан байдаг. Гэтэл миний зурсан бурхад дунд хүмүүсийн мэддэггүй тэр ч бүү хэл лам нар ч заримыг нь мэдэхгүй сонин сонин бурхад байгаа. Дээр үед зүүн гарынхаа эрхий хурууны хумсны толион дээр бурхны зураг зурж чадсан хүн бурхан зурах эрхийг олж авдаг байсан гэж ярьдаг. Би өөрийгөө тэгж сорьж үзэж байлаа. Тэгээд амжилттай болохоор нь зурж эхэлсэн дээ.
- Өөрийг тань 300 бурхан зурсан гэж сонссон юм байна?
- Нийт 312 бурхан зурсан. Миний мэдэх Монголд байгаа бүх бурхан энд бий. Амьд бурхан болсон Далай лам, анхдугаар богд зэрэг хувилгаан чанарт төрсөн түүхэн хүмүүс шавь нартайгаа байгаа. Хүн бүрд амьд бурхан байдаг. Миний амьд бурхан бол аав, ээж миниь. Би тэднийгээ бурхны дүрээр зурсан. Эдгээрийг сургуулиа төгсөөд 2 жил зургаан сар зурсан даа. Зууг нь монгол зургийн зураачид бараг зурдаггүй нагтан зургийн хэлбэрээр хийсэн.
- Бурхныхаа тэгийг хэрхэн олж гаргадаг вэ?
- Хуучин бурхных нь зурагнаас гаргасан. Ихэвчлэн тэг хийлгүй шууд зурсан. Ноорог байхгүй, баллана гэсэн ойлголтгүй шууд бийрээр зурдаг байсан. Тэгээд ч би энэ бурхдыг бийрийн татлага талаас нь хийсэн. Доор нь нэрсий нь лам хүнээр төвдөөр бичүүлсэн байгаа.
- Монголд байгаа бүх бурхдыг зурчихсан болохоор цаашдаа ямар уран бүтээл хийхээр төлөвлөж байна даа?
- Цэвэр өөрийн сэтгэхүйгээр уран бүтээл туурвина даа. Бурхан бол өөрийгөө сорьсон бүтээл байсан. Тэгээд ч монгол зургаас суралцая гэвэл бурхны тэг зургийг судлах хэрэгтэй. Уран зургийн төгс нь Жоканда гэвэл монгол зургийн төгс нь Цагаан дарь эх юм.
- Бурхдыг зурахад хамгийн хэцүү нь ямар бурхан байсан бэ?
- Догшин сахиуснууд хамгийн хэцүү байсан. Хэцүү тусмаа сонирхол татаж байсан.
- Уран бүтээлчдэд өөрийн гэсэн онцлог байдаг. Тэгэхээр өөрөө ямархуу орчинд уран бүтээлээ туурвидаг бол?
- Бурхан зурахад гадны орчноосоо салж тайван байдалд ордог. Би ямар ч чимээ шуугиантай үед урлалдаа шингэн орчноосоо тасарч чаддаг. Өглөөнөөс орой болтол жаахан ус уугаад суудлаасаа босохгүйгээр зургаа зурах ч үе бий. Тэгээд ч бурхны зургийг бясалгал байдлаар гараараа биш оюунаараа зурдаг.
- Тэгэхээр өөрийнхөө багшийн тухай яриач.
- Анх 15 настай байхдаа "Солонго өргөө" -ний Уран зургийн дугуйланд С.Чулуунцэцэг багшийн урланд очсоноор зургийн ертөнцийн нүдийг нээсэн дээ. Багш маань зураг гэдэг зүйлийг надад ойлгуулж өгч надаас өмнө намайг нээсэн хүн л гэж хэлэх байна.
- Өөрийг тань зургаас салгаж ойлговол...?
- Мэдэхгүй, төсөөлөх аргагүй байх. Би зургаа хүчээр зурдаггүй, өөрийн эрхгүй л зурдаг. Зураг бол миний амьдралын гэрэл гэгээ гэж хэлж болно. Гэхдээ би ирээдүйд бизнесмен болохыг хүсдэг.
- Тэгвэл Отгонбаяр гэж хэн бэ? Өөрийгөө тодорхойлооч гэвэл...
- Нууцхан сэтгэлийн хөдлөл гэж хэлх байна. (2001он)
--------------------------------------------------------------
